ÇocuÄŸa öz saygı kazandırma, çocuÄŸun öğrenme, sevme ve yaratma yeteneÄŸini güçlendirmektedir. Öz saygı, mutlulukla ve hayattaki baÅŸarıyla ilgilidir. Bazı düşünürlere göre öz saygı, tamamen aile sevgisiyle birlikte iyi bir eÄŸitimin ürünüdür. New York’lu psikolog ve gençlik terapisti Prof. Dr. Barbara Berger’e göre öz saygı, çocuÄŸun kendi kendisiyle gurur duymasıdır. Yüksek öz saygıya sahip olmak, çocuÄŸun hem sevgi dolu hem de yetenekli olmasını saÄŸlamaktadır. Çocuk, deÄŸerli olduÄŸuna inanmalı, bir ÅŸeyler önermeli ve kendi kendisiyle ve çevresiyle barışık olmalıdır. ÇocuÄŸun sevgiyi ve yeteneÄŸini hissetme derecesi, gelecekteki yaÅŸamında onu her alanda etkileyecektir. Aynı zamanda da, çocuÄŸun yaratıcılık yeteneÄŸini, diÄŸerleriyle iliÅŸkisini ve baÅŸarılı olmasını belirlemede önemli bir faktör olmaktadır. Ebeveynler, çocuÄŸun öz saygısının ilk temellerini oluÅŸtururlar. ÇocuÄŸun kendini sevgi dolu ve yetenekli hissetmesi için aileler neler yapabilir? Ä°ÅŸte burada öz saygıyı geliÅŸtirecek 20 yol bulunmaktadır.

1
Şartsız Sevgi Göstermek
ÇocuÄŸunuz her ne yaparsa yapsın ona deÄŸer verdiÄŸinizi ve kabul ettiÄŸinizi bilmesini saÄŸlayın. Ev ona göre için, risk ve tehlikelerle dolu dünyadan döndüğü zaman, sevgi için, emniyetli bir yakıt alma istasyonu gibidir. Mesajlarınız “Seni seviyorum – odanın kirli olmasına raÄŸmen, kız kardeÅŸin kadar atletik olmamana raÄŸmen, notlarının çok iyi olmamasına raÄŸmen, yaptıklarından hoÅŸlanmama raÄŸmen – hala seni seviyorum” olmalıdır. Onu hala sevdiÄŸinizi göstermek ve çocuÄŸunuzun yanlış davranışını düzeltmek için, onun doÄŸru yaptığı bir ÅŸeyi görerek iÅŸe baÅŸlayabilirsiniz. ÖrneÄŸin, odası karma karışıksa ve sadece yatağını toplamış ise ona “Gerçekten yatağını topladığına çok sevindim. Åžimdi senden istediÄŸim ÅŸey masanı temizlemen” diye ifade edin.

2
Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek
4 yaşındaki çocuÄŸunuz oyuncağını yatmakta olan kardeÅŸinin beÅŸiÄŸine fırlattığı için sinirlisiniz. Onun böyle bir hareketinde sinirinizi ona nasıl aktarırsınız? Prof. Dr. Thomas Gordon’un önerdiÄŸi en basit mesaj “Ben” mesajıdır. “Sen kötü bir çocuksun!” ya da “Sen aptalsın!” yerine, “Sen böyle yaptığında, ben …………../………… hissediyorum”,”Sen oyuncaklarını attığında kendimi sinirli hissediyorum. Ona gerçekten zarar verebilirdin” diyebilirsiniz. Buradaki mesaj, duygularınızın onun çocuk dünyasına deÄŸil onun belirli davranışlarına yönelik olduÄŸudur.

3
Açık İsteklerde Bulunmak
ÇocuÄŸunuzun ondan ne istediÄŸinizi bilmesini saÄŸlayın. Bu ona alternatif davranışları öğrenmesi için bir ÅŸans verecektir. ÖrneÄŸin; “Oyuncaklarını kardeÅŸinin beÅŸiÄŸine atmamalısın. Bunun yerine o uyandığında ona trenini gösterebilirsin” ÅŸeklinde bir açıklama yapılmalıdır. Ä°stekleri ona açıkca belirtmek, ondan ne istediÄŸinizi anlamasını kolaylaÅŸtıracaktır.

4
Dinlemeyi Öğrenmek
Çocukların duyguları, gözlemleri ve algıladıkları dinlenmeye deÄŸerdir ve böyle yapmak çocukların öz saygılarını artırmaktadır. Size bir ÅŸeyler söylemek istediÄŸinde, gerçekten ona zaman ayıramayacaksanız uygun olmadığınızı ve ne zaman uygun olacağınızı söyleyin. Gordon’un bir baÅŸka tekniÄŸi olan “Aktif dinleme”de, çocuÄŸunuzu yanınıza çağırıp onu duyduÄŸunuzu ve onun ne söylemeye çalıştığını anladığınızı ifade edin. Mesela 7 yaşındaki bir kız çocuÄŸu şöyle diyebilir:

Kız: “Baba sana çok kızgınım ve bir daha odama girmeni istemiyorum”.
Baba: “Sen gerçekten çok kızgınsın öylemi hımm”.
Kız: “Evet çünkü sen beni kaymaya götüreceÄŸini söylemiÅŸtim ama artık çok geç”.
Baba: “Oh, anladım. Çünkü seni dışarıda kaymaya götüreceÄŸim konusunda söz verdim ve bu sözü tutmadım. Gerçekten üzgünüm. Çok geç vakte kadar çalıştım ve seni aramayı da unuttum. Bunu yarına alabilir miyiz?”

Aktif dinlemeyle aileler, olayları daha çok çocuğun gözünden görmeye başlamakta ve böylece çocuk da duygularına önem verildiğini anlamaktadır.

5
Çocuğun Duygularını Ciddiye Almak
Çocuğunuzun korkularını ve negatif duygularını onları reddetmektense ciddiye alın ve onları yenmesine ve kendi çözümünü bulmasına izin verin. Oğlunun canavarlardan korktuğunu öğrenen bir babanın yaklaşımı aşağıda verilmiştir.

OÄŸlan: “Baba yataÄŸa gidemiyorum. Çünkü odamda canavarlar gizleniyor”.
Baba: “Gel bakalım belki canavarlarla arkadaÅŸ oluruz. Canavarlar ne yemekten hoÅŸlanıyor biliyor musun?”.
OÄŸlan: “Belki tatlı, bisküvi seviyordur”.
Baba: “Bu hoÅŸlarına gidebilir. Gel canavarlara yemek koyalım. Canavarlara ne istediÄŸini sor? Neden sormuyorsun?”.
OÄŸlan: “Ä°nsanları korkutmak istiyor”.
Baba: “Neden?”
OÄŸlan: “Güçlü hissetmek için”
Baba: “EÄŸer onunla arkadaÅŸ olursan sana ne yapabilir?”.
OÄŸlan: “Beni koruyabilir.”
Baba: “Bana iyi bir arkadaÅŸ olabilir gibi geliyor ya sana?”.
OÄŸlan: “Evet.”

Bu diyalog sayesinde aileler, çocuğun duygularını ya da neye gereksinimi olduğunu öğrenmekte, çocuk artık canavarın kendisine fazla tesiri olmayacağını görerek daha pozitif düşünmektedir. En önemlisi de çocuğun canavara yansıttığı gücü kendine çevirmesidir.

6
Çocuğun Varlığını Kabul Etmek
Annelerin zaman zaman söylenmelerinin hatta jestlerle bile “keÅŸke çocuk doÄŸurmasaydım, o bir yük ve artık dayanamayacağım” diye ifade etmelerinin yanlış olduÄŸu, özellikle bu gibi mesajlar sık sık tekrar edildiÄŸinde çocuÄŸun istenmediÄŸi ve kendisine deÄŸer verilmediÄŸi duygusuna kapılacakları uzmanlarca hatırlatılır. Bu durum özellikle evdeki yeni bebekle ilgili olmasına raÄŸmen, annelerin bu yakınmaları uyumlu bir çocuÄŸun bile istenmediÄŸini düşünmesine neden olmaktadır. Böyle zamanlarda çocukların özel bir ilgiye ihtiyaçları vardır. Aileler yakınları tarafından desteklenmeli ve yaÅŸantıdaki çocuÄŸun varlığına deÄŸer verilmelidir.

7
Değerlendirecek Günlük Bir Şeyler Bulmak
Çocuklar kötü bir şey yaptıklarında ilgi çekmek, iyi bir davranışta bulunduklarında da onaylanmak istemektedirler. Yaptıkları, hergün yapılan sıradan bir şey bile olsa, değerini artıran yaptıklarının onaylanmasıdır. Çocukların sevgi ve yeteneklerini onlara hatırlatan bazı etkinlikler aşağıda sıralanmıştır.

Disiplin içermeyen tüm ailecek yenen bir akÅŸam yemeÄŸi. Herkes o gün birbiriyle baÅŸardıkları, öğrendikleri veya hissettikleri güzel ÅŸeyleri paylaÅŸabilir. ÖrneÄŸin; “Okula zamanında gittim” veya “Bir kurbaÄŸa buldum”. Ebeveynler de bu etkinliÄŸe katılarak çocuklarının baÅŸarılarını onayladıklarını gösterebilirler. Sorunları olan çocuklara bu arada “Bugün seni müthiÅŸ bir ÅŸey yaparken gördüm. Ayakkabını giydin ve baÄŸcıklarını kendin baÄŸladın.” diyerek teÅŸvik edilebilir.
Yine yemekte, sırayla herkesle ilgilenilir ve diÄŸerleri onun nesini sevdiÄŸini, hoÅŸlandığını ve takdir ettiÄŸini söyleyebilir. ÖrneÄŸin; “Senin öğrendiÄŸin yeni ÅŸarkıyı çok seviyorum.” veya “Bu sabah söylediklerin gerçekten beni etkiledi”.
Çocuğunuzun odasına, banyodaki aynaya veya beslenme çantasına ufak kağıtlara çizilmiş küçük resimler ya da yazılmış sevgi mesajları konulabilir.
Çocuğunuzun yatağının baş ucuna onun yapmayı sevdiği bir etkinliği içeren (örneğin oyun oynadığı veya ata bindiği) ve ailenin topluca yer aldığı iki fotoğraf konulabilir. Böylece çocuk her gece becerikliliğini ve sevdiklerini hatırlayacaktır.
8
Çocukla Yalnız Vakit Geçirmek
Bir çok ebeveyn için zaman çok sınırlıdır. Bununla beraber uzmanlar her bir çocukla yalnız zaman geçirmenin çok önemli olduğunu belirtmektedirler. Bir pazar sabahı dışarıda kahvaltı edilebilir veya yemekten sonra parkta küçük bir yürüyüş yapılabilir. Zaman zaman onun seviyesine inip onun kuralları ve oyuncaklarıyla oynamak da yararlı olacaktır. Kardeşini kıskanan ve yeni doğan bebekten dolayı geri planda kalan çocuğunuzla yalnız zaman harcamak için çaba sarfetmelisiniz.

9
Çocuğun Bazı Şeyleri Kendisinin Yapmasına İzin Vermek
Ebeveynler genellikle çocuklarının yapmakta zorlandığı iÅŸleri üzerlerine alarak onlara yardımcı olduklarını düşünürler. Bu yardım, “Sen bunu yapamazsın. Sen yeterince iyi deÄŸilsin” mesajlarını verebilir, ki bu da çocuÄŸun kendine olan saygısını azaltır. Çocukların bir iÅŸi baÅŸarmak için mücadeleye davet edilmeleri gerekmektedir. Ayrıca çocuklara, problemlerini çözmek ve kendi yeteneklerini keÅŸfetmek için fırsatlar da verilmelidir. Yardım istediklerinde, ilk olarak, o iÅŸin üstesinden gelebileceklerine onları inandırarak cesaretlendirmek gerekir. “Hadi bakalım, ÅŸu elbiseni kendin düğmeleyebilecek misin görelim?” denilebilir. Ya da direkt olmayan tavsiyelerde bulunulabilir. ÖrneÄŸin “BaÅŸ parmağını ilikten geçirirsen, daha kolay düğmeleyebilirsin”.

10
Çocuğun Özel Eşyalarına Saygı Göstermek
Anne-babalar, sıklıkla çocuklarına verdikleri oyuncakların ve kitapların kontrolünü elde tutarlar. Örneğin; bir eşyasının atılmasına, çocuktan çok ebeveynler karar verir. Çocuğunuzun o oyuncakla oynama çağının geçtiğini düşündüğünüz halde, çocuğun ona hala ve belki de yıllarca ihtiyacı olabilir. Bu nedenle eşyalarını atmadan önce ona sormalısınız.

11
Çocuğun Düşüncelerine Saygı Göstermek
Çocuğunuzun herhangi bir konuda düşüncesini sormanız, onun duygularının, gözlemlerinin ve algılayışının değerli olduğunu düşünmesini sağlayacaktır. Partiye giderken ne giyeceğinizi ya da öğle yemeğinde ne yapabileceğinizi ona sorabilirsiniz. Tabii her zaman çocuğunuzla aynı görüşte olmayabilirsiniz. Ama ona neden, onun görüşünden farklı bir karara vardığınızın sebeplerini açıklarsanız, düşüncelerinin tamamen faydasız olmadığını anlayabilecektir.

12
Çocuğun Yeteneklerini Kabul Etmek
Her yeni beceri ve baÅŸarı, onun yetenekli olduÄŸu düşüncesini kuvvetlendirmektedir. Ne kadar küçük olursa olsun her baÅŸarısı kabul edilmeli ve ona baÅŸarılı olacağı ÅŸeyler bulunmalıdır. Ayrıca ebeveynler, onlardan bazı ÅŸeyleri kendilerine öğretmelerini isteyebilirler. Yeni bir bilgisayar oyunu oynamayı veya bir sihirbazlık numarasını öğretmesi istenebilir, buradaki mesaj açıktır: “Sen yeteneklisin.” Bazı ÅŸeyleri yaparken onun yardımı istenebilir. ÖrneÄŸin; akrabalara hediyeler hazırlarken fikri alınabilir ya da bir çalar saat yardımıyla sabah kendi kendine uyanabilmekte yeterli olduÄŸu gösterilebilir. ÇocuÄŸunuzun notları çok kötü olmadıkça, onun baÅŸka baÅŸarılarının ve çabalarının olduÄŸunu kabullenmesi saÄŸlanabilir. ÖrneÄŸin; matematikte zayıfsa, fakat ödevlerine özen gösteriyorsa ya da sizden özel yardım istiyorsa, onun çabaları dikkate alınmalıdır. Ayrıca, akademik baÅŸarısı iyi olmayan bir çocuÄŸun, atletik ya da artistik baÅŸarısı iyi olabilir. Onu bu yeteneklerinden dolayı övmek ve cesaretlendirmek gerekmektedir.

13
Çocuğun Tercihlerine Saygı Göstermek
Çocuğun kendine olan saygısını artırmanın bir yolu da, onun tercihlerini ve duygularını kabul etmektir. Ebeveynler, çocukları için eğlenceli veya yararlı olan etkinlikleri önerebilirler. Fakat onu ön yargılı davranmaya zorlarlarsa, çocuk kendisinin yeterince iyi olmadığı mesajını alacaktır.

14
Çocuklara Önemli Olanın Vücutları Olmadığını Öğretmek
Çocuklar büyürken, yüzlerindeki sivilcelerden veya çillerden rahatsız olmaktadırlar. Ebeveynler, onlara vücudun sadece bir paket olduÄŸunu, gerçek hediyenin içeride olduÄŸunu yani kiÅŸiliÄŸin varlığını anlatmalıdırlar. Onların baÅŸlarına gelen bu tür problemlerin anlaşıldığı ve o yaÅŸlarda başımıza geldiÄŸi, fakat bu tür ÅŸeylerin geçici ve kontrolümüz altında olduÄŸu belirtilmelidir. EÄŸer çocukta kilo veya deri problemi varsa bile, onu nasıl görünürse görünsün sevdiÄŸinizden emin olmasını saÄŸlamalısınız. EÄŸer çocuk görünüşü ile ilgili bir ÅŸeyler yapmak istiyorsa ona yaÅŸantısını deÄŸiÅŸtirmesini destekleyecek bir ÅŸekilde yardım önerilebilir. “Kilondan ÅŸikayet ediyor gibi bir halin var. EÄŸer ilgilenirsen, bu konuda yapabileceÄŸin yeni bir ÅŸeyler duydum”. Ama “Hayır, teÅŸekkür ederim” cevabına da hazır olunmalıdır. EÄŸer kabul ederse, onu bir diyet ya da eksersiz programı takip etmesini saÄŸlayarak destekleyebilirsiniz.

15
Çocuk İçine Kapanıksa Yardım Etmek
Çocukların bazı bozuk ya da sözel olarak rahatsız edici davranışları onların kendilerine saygıları hakkında ciddi mesajlar verebilir. Böyle zamanlarda ebeveynler, sevgiyi ve gerçekleri sunarak yardımcı olabilirler. Onları ciddi bir ÅŸekilde dinlemeli, ne demek istediklerini anlamalı ve sonra ne söylemek istediÄŸinizi anlatmalısınız. ÖrneÄŸin; çocuÄŸunuz, “Ben çok aptalım, hiçbir ÅŸeyi doÄŸru yapamıyorum” dediÄŸinde, “Aptal olduÄŸunu düşündüğünü biliyorum, ama seninle aynı görüşte deÄŸilim. Belki, bazı ÅŸeyleri öğrenmek için daha çok zamana ihtiyacın var, ama biliyorum ki, sen de yeteneklisin. Hatırlasana, oyuncak kamyonunu nasıl da tamir etmiÅŸtin? Bu, yaratıcılığı gerektirir.” diyerek cevap verebilirsiniz. Bazı ebeveynler, çocuÄŸun güvenini tekrar kazanmasını saÄŸlamak için kiÅŸilik özelliklerini kullanmada oldukça duyarlıyken bazıları da çok iyi bir dinleyicidirler. Tepki her ne olursa olsun, çocuk sevildiÄŸi ve yetenekli olduÄŸu üzerinde durularak ikna edilmelidir.

16
Sevgiyi Fiziksel Olarak Ä°fade Etmek
Ebeveynleri tarafından kucaklanma ve okÅŸanma çocuklarda, kendine saygının geliÅŸmesine yardım etmektedir. Çocuklar sözel olmayan davranışlara karşı çok duyarlıdırlar. Çocuklara “seni seviyorum” demekten çok sevgi, davranışlarla onları okÅŸayarak belli edilmelidir.

17
Çocukla Göz Seviyesinde Konuşmak
Çocuklarla konuşurken, daima onlardan yüksekte olmamaya dikkat edilmelidir. Bu onun sadece kendini küçük hissetmesini sağlamakla kalmayacak aynı zamanda ebeveyn ve çocuk arasında büyük bir mesafe olduğuna inanmasına da yol açacaktır. Her zaman onunla konuşurken, yanına çömelerek ya da oturarak ya da onu sizin seviyenize çıkararak göz kontağı kurularak konuşulmalıdır. Bu daha yakın bir iletişimi sağlayacaktır.

18
Çelişkili Mesajlar Vermekten Sakınmak
ÇeliÅŸkili mesajlar, ebeveynlerin sözleriyle baÅŸka, davranışlarıyla baÅŸka bir ÅŸeyi ifade ettiÄŸinde ortaya çıkar. ÖrneÄŸin; çocuÄŸa, çok sinirli olarak yüzüne bakmadan “seni seviyorum” demeniz ya da korktuÄŸunda, gece yanınıza gelebileceÄŸini söyleyip geldiÄŸinde kızmanız onu çeliÅŸkiye düşürebilir. Öncelikle çocuÄŸa karşı dürüst olunmalıdır. Kızarken, kızgın olmadığınızı söylememelisiniz. ÇocuÄŸa model olunmalı, ona söylediÄŸinizi siz de yapmalısınız. Fikir birlikteliklerinizi ifade etmeli ve verdiÄŸiniz sözleri tutmalısınız. Ä°stekleriniz ve kurallarınız açık olmalı, ne hissettiÄŸinizi ya da ne düşündüğünüzü söylemelisiniz. Sözlerinizle vücut dilinizin birbirine uymasına dikkat etmelisiniz.

19
Duygularınızı Çocukla Paylaşmak
Ebeveynler, çocuklarıyla incinebilecekleri duygularını bile paylaştıklarında, onları kendi deneyimlerini ve duygularını kabul etmeye cesaretlendirmiş olacaklardır. Çocuklar, anne ve babalarının anılarını, eğlendikleri ve korktukları anları, nasıl karşılaştıklarını, çocukları olmasının nasıl bir şey olduğunu hikaye şekline getirdiklerinde anne ve babalarını daha yakından tanıyacaklardır. Aile hikayelerini çocuklarla paylaşma, kendi kökleriyle gurur duymalarını sağlayacaktır.

20
Her Çocuğun Tek Olduğu Üzerine Odaklanmak
Çocuklar hakkında özel şeyleri ebeveynler keşfetmeli ve onlara söylemelidir. Böyle yaparak duyarlı, şiirsel olan çocuğa yaratıcı olma ve kendini dile getirme fırsatı; oldukça uzun boylu bir kız çocuğuna yeni spor dallarının kapısını açma, kariyer ve moda fırsatı verilebilir.
Çocuklarda kendine saygıyı geliÅŸtirme, üstesinden gelinemeyecek bir iÅŸ deÄŸildir. Ä°ki önemli parçası olduÄŸu- sevgiyi ve yeteneÄŸini hissettirme – akıldan çıkarılmamalıdır. Ve tabii ki, her iki duyguyu besleyecek ÅŸekilde davranılmalı ve konuÅŸulmaya çalışılmalıdır. Ebeveynlerin mükemmel olamadıkları ve en iyisini yapamadıkları zamanlar vardır. Fakat en önemlisinin, bir çocuÄŸun sevgiyi düzenli aralıklarla alması olduÄŸu unutulmamalıdır.