OTÄ°ZM, DÄ°SLEKSÄ° VE HÄ°PERAKTÄ°VÄ°TE TEDAVÄ°SÄ°NDE YENÄ° UMUT: “İŞİTSEL EĞİTÄ°M”

FATMA ORAN – MÄ°NE AKVERDÄ°
22 Ekim 98 tarihli Aktuel Dergisi

“Rain Man”e müzikli tedavi

Avrupa ve ABD’de otistik, disleksi ya da hiperaktif çocukların tedavisinde uzun süredir kullanılan bir yöntem: Zihinsel bozukluklar ve iÅŸitsel algı problemleri müzik yoluyla düzeltiliyor. Türkiye’de de psikolog doktor Murat Güvençer’in uyguladığı yöntemde baÅŸarı oranı yüzde 75.
Ä°lkokul ikinci sınıf öğrencisi M.K., sınıfındaki diÄŸer çocuklar gibi kıpır kıpır, cıvıl cıvıl. Oysa iki yıl öncesine kadar hayatla baÄŸları kopuktu, “boÄŸuk boÄŸuk öten sesler”le çevrili dünyasında tek başınaydı. “OÄŸlum yedi yaşındaydı ama konuÅŸamıyordu. Elliye yakın kelime biliyordu ama bunları yerli yersiz kullanıyor, hiç cümle kuramıyordu. Onunla konuÅŸmayı milyonlarca kez denedim, beni anlayamıyordu, sanki baÅŸka bir dünyadaydı” diye anlatıyor annesi o günleri…

Bebekken orta kulak iltihabı geçirmiÅŸti M.K. Ä°lerleyen yaşına raÄŸmen konuÅŸmayı sökemeyince, iÅŸitme problemi olabileceÄŸi düşüncesiyle doktorlara taşındı. Ama kulaklarında fiziksel bir sorun yoktu, duyabiliyordu. Bu kez, otistik ya da hiperaktif olabileceÄŸi şüphesiyle davranışları bir kasete çekilip Ä°ngiltere’deki uzmanlara yollandı. Hayır, otistik de deÄŸildi. Annesi kendini onun tedavisine adamıştı ama sonuç alınamıyordu. Bir gün gazetede “iÅŸitsel tedavi”den, “konuÅŸamayan çocuklar”dan bahseden bir yazı okudu ve psikolog doktor Murat Güvençer’in kapısını çaldı. M.K.’da zihinsel geliÅŸme bozukluÄŸu vardı, hemen “Ä°ÅŸitsel EÄŸitim”e baÅŸlandı. Annesinin deyimiyle ÅŸimdi “bülbül gibi” konuÅŸuyor. “Bir zamanlar ‘boÄŸuk boÄŸuk öten’ bir ses olarak algıladığı tüm kelimeleri, cümleleri ve ÅŸarkıları; yedi yıl boyunca soramadığı, öğrenemediÄŸi herÅŸeyi ÅŸimdi keÅŸfediyor.”
İşitme = davranış
Ä°ÅŸitsel EÄŸitim (Auditory Integration Training) otizm, hiperaktivite, disleksi, Rett’s Disorder, Asperger’s Disorder gibi zihinsel geliÅŸme bozukluÄŸundan kaynaklanan hastalıkların tedavisinde uygulanan ampirik bir tedavi yöntemi. Fransız kulak – burun – boÄŸaz uzmanı Guy Berard bu yöntemi tam 30 yıllık çalışma sonucunda geliÅŸtirmiÅŸ. Avrupa ve ABD’deki çeÅŸitli otizm merkezlerinin yürüttüğü 12 araÅŸtırma, bu yolla tedavinin olumlu sonuçlar verdiÄŸini ama yöntemin tam olarak nasıl çalıştığına dair bilimsel bir kanıt olmadığını söylüyor. Amerikan Gıda ve Ä°laç Dairesi (FDA) da yeterli araÅŸtırma olmadığından tedavi yöntemini henüz onaylamamış. Ancak Ä°ÅŸitsel EÄŸitim, ABD’de ve Avrupa’da 15 ülkede 10 yılı aÅŸkın bir süredir uygulanıyor. Türkiye’deki geçmiÅŸi ise sadece iki yıllık; Ä°ÅŸitsel EÄŸitim’in tek uygulayıcısı olan psikolog doktor Murat Güvençer, aynı zamanda bu yöntemi Türkiye’ye getiren kiÅŸi.

“Ä°ÅŸitsel EÄŸitim’i ilk kez 10 yıl kadar önce duyduÄŸumda inandırıcı gelmemiÅŸti. Bunun alternatif tedavi ya da para tuzağı olduÄŸunu söyleyenler vardı. Ama birkaç yıl sonra yabancı basında yeniden karşıma çıktığında ilgimi çekti” diyor Güvençer. Fransa’ya gidip Dr. Berard’ın öğrencisi olan Güvençer, bu tedavi yönteminin iÅŸitsel ve ruhsal rahatsızlıklar arasında bir köprü kurduÄŸunu söylüyor: “Dr. Berard bu tedaviyi önceleri iÅŸitsel problemleri olan hastalara uyguluyormuÅŸ. Ama bir defasında hem iÅŸitsel problemi olan hem de ağır depresyon geçiren bir hastasının, tedaviden sonra ruhsal olarak da iyileÅŸtiÄŸini görmüş. Ve iÅŸitsel problemlerin ruhsal dünyayla iliÅŸkisi olduÄŸunu, hatta otizm, disleksi gibi hastalıkların temelinde iÅŸitsel problemlerin yattığını düşünerek çalışmalarını zihinsel bozuklukları olan çocuklar üzerinde yoÄŸunlaÅŸtırmış.”

Ä°ÅŸitsel EÄŸitim’in mimarı Dr. Berard “Hearing Equals Behavior / Ä°ÅŸitme EÅŸittir Davranış” adlı kitabında otizm ve benzeri hastalıklarla iÅŸitsel algılama arasında bir baÄŸ olduÄŸunu söylüyor. Berard’a göre sesleri algılamada problemler yaÅŸayan beyin bunu düzeltmeye çalışırken yorgun düşüyor ve bu durum sinir sistemini etkiliyor. Dr. Güvençer de Berard’ı destekliyor: “Zihinsel geliÅŸme bozukluÄŸu olan çocuklarda iÅŸitme kaybı olmaksızın hassas iÅŸitme, aÄŸrılı iÅŸitme ya da asimetrik iÅŸitme olabilir. ÖrneÄŸin çocuk bin frekans bir sesi her iki kulaktan eÅŸit almayabilir ya da bazı frekanslara diÄŸerlerinden daha hassas olabilir; örneÄŸin arı vızıltısını kamyon geçiyormuÅŸ gibi duyabilir. Müzik dinlerken sesin sürekli olarak bir açılıp bir kısıldığını düşünün; iÅŸte bu tür problemleri olan çocuklar dünyayı böyle algılarlar. Dolayısıyla da bu durum zihinde büyük karışıklığa sebep olur. Beyne etki eden her tür algı bozukluÄŸu dikkat dağınıklığı, zihinsel yorgunluk, duygusal gerilim ve ruhsal bozukluklara sebep olur.”

Ä°ÅŸitsel EÄŸitim’e göre beyindeki bu karışıklığı düzeltmenin yolu iÅŸitsel algılardaki problemleri çözmekten geçiyor. Ä°ÅŸitsel algılama düzeltilirse otizm ve disleksi, hiperaktivite gibi otizmle baÄŸlantısı olan hastalıkların kalıcı tedavisi mümkün olabiliyor.
Mucize deÄŸil devrim
“Kızım Ä°rem üç yaşına geldiÄŸinde hâlâ konuÅŸamıyordu” diyen Aslı Åžen, Dr. Güvençer’e baÅŸvuran annelerden biri. “Kızım bazı seslere de aşırı duyarlıydı, örneÄŸin çamaşır makinesinin sesinden çok korkuyordu. Çok da içine kapanıktı.” Aslı Hanım, Ä°rem’in fiziksel bir sorunu olmadığını öğrenince Dr. Güvençer’e baÅŸvurmuÅŸ. 1.5 yıllık tedavi son derece baÅŸarılı bir sonuç vermiÅŸ, Ä°rem daha tedavinin ilk haftasında bir – iki kelime söylemeye baÅŸlamış. Altı ay sonra tedavi tekrarlandığında Ä°rem’in dili tamamen çözülmüş, çevreyle iletiÅŸimi geliÅŸmiÅŸ.

Dr. Güvençer bu tedaviyi iki yılda 150 hasta üzerinde uygulamış. “Bunların yüzde 90’ı otistik ya da otistik komponenti olan rahatsızlıklardı” diyor. Tedavi ettiÄŸi hastaların yüzde 75’inin son derece olumlu, hatta mucizevi geliÅŸmeler gösterdiÄŸini de sözlerine ekliyor.

“Otizm bir iletiÅŸim hastalığıdır” diyor Özgüvenç. “Kendi dünyasında yaÅŸayan bu hastaların etrafla iletiÅŸimi, lisanı iletiÅŸim amaçlı kullanımı kısıtlıdır. Filmlerde görmüşsünüzdür; elleriyle kulaklarını kapatmaları, seslere aşırı tepki vermeleri hatta kriz geçirmeleri bunun bir göstergesidir. Otizmi tamamen tedavi etmek mümkün deÄŸil ama çocuÄŸun iÅŸitsel bozuklukları giderilirse dışarıyla iletiÅŸimi kolaylaÅŸacaktır. Çocukların diÄŸer tedavilerle beÅŸ – on yılda katedebilecekleri yolu bu tedaviyle 15 gün – altı ay gibi kısa bir sürede alabilmek bu alanda gerçekten devrim sayılabilecek bir geliÅŸme!”
Eskiden otistikti…
Zeynep SaatçioÄŸlu 15 yaşındaki oÄŸlu Cem’in otistik olduÄŸunu söylüyor. “KonuÅŸmakta ve algılamakta zorluk çekiyor, bazen bazı ÅŸeyleri beÅŸ kez anlatmak gerekiyordu. Normal bir okula gidiyordu ama sürekli eÄŸitim takviyesi alıyordu. Orta bir öğrencisi olmasına raÄŸmen ayakkabısını, kravatını baÄŸlayamıyor, yalnız başına dışarı çıkamıyordu.” Cem’in bu durumunu düzeltebilmek umuduyla Hacettepe Ãœniveritesi’ndeki uzmanlara baÅŸvuran ailesi, “otistik olduÄŸu için yapacak bir ÅŸey olmadığı” cevabını almış. Üç yaşından beri doktorluÄŸunu yapan Dr. Güvençer iki buçuk yıl kadar önce İşitsel EÄŸitim’i Türkiye’ye getirince, bu yöntemi Cem’de uygulayabileceklerini söylemiÅŸ. Tedavi olumlu sonuç vermiÅŸ. “Cem ÅŸimdi yaşıtlarıyla aynı düzeyde. Düşünüşünde, davranışında, okul hayatında büyük geliÅŸme oldu. Sınıfın en alt seviyesindeyken ÅŸimdi en iyiler arasında” diyor anne Zeynep SaatçioÄŸlu.

Pekçok anne – baba bunu “mucizevi bir tedavi” olarak nitelendirse de, Dr. Güvençer Ä°ÅŸitsel EÄŸitim’in, uyguladığı hastaların yüzde 30’unda hiç etkisi olmadığını söylüyor. “Ama tedavi ettiÄŸim hastaların yüzde 75’inde büyük geliÅŸmeler oldu, hatta bazıları dev adımlar attı. Bu gerçekten umut verici ama bunu ‘mucize tedavi’ olarak nitelemek yanlış olur.” Güvençer ne derse desin, artık yüzü gülen ailelerin ortak kanısı ÅŸu: “Kaybedecek bir ÅŸey ya da bir yan etki yok. Çocuklarımızın geleceÄŸi için denemeye deÄŸer.”

FATMA ORAN – MÄ°NE AKVERDÄ°
 

NASIL UYGULANIYOR?
Her tür müzikle

Ä°ÅŸitsel EÄŸitim’de Dr. Guy Berard’ın buluÅŸu olan “audiokinetron” adlı bir cihaz kullanılıyor. Bu cihaz baÅŸka bir ses kaynağından verilen sesleri modüle ediyor, sesleri 15 – 25 bin frekansa kadar deÄŸiÅŸtirebiliyor. Bir kaset ya da diskçalarla baÄŸlantılı olarak kullanılan “audiokinetron” programlanarak, hastanın durumuna, ihtiyaçlarına göre frekanslar arttırılabiliyor. Ä°stenmeyen frekanslarsa yok edilebiliyor. SaÄŸ ve sol kulaÄŸa ayrı ayrı desibelde, volümde ses verilebiliyor. Müzik türünün tedavide bir önemi yok. Ama çocukların zevkle dinleyebilmesi için melodik, zengin ritmli müzikler tercih ediliyor. ÇeÅŸitli frekanslar beynin ilgili bölümlerine bu müziÄŸin içinden kamufle edilerek yollanıyor. Beyne ulaÅŸan bu ses dalgaları beynin bazı bölgelerini uyarıyor ve tüm frekans eÅŸiklerini eÅŸit düzeye getirerek aşırı duyarlılık, asimetrik ya da aÄŸrılı algılamayı ortadan kaldırıyor ya da minimuma indiriyor.

Ä°ÅŸitsel EÄŸitim günde iki kez 30’ar dakikalık seanslarla iki haftada gerçekleÅŸtiriliyor. Toplamı 10 saat olan 20 seansta tedavi tamamlanıyor. Tedavinin etkileriyse onbeÅŸ gün – altı ay içinde görülebiliyor. Altı ay sonunda istenen geliÅŸme saÄŸlanamamışsa tedavi tekrarlanıyor.
AYDIN BÄ°R YILDA Ä°YÄ°LEÅžTÄ°
Anaokulu öğretmeni olan ablası diÄŸer çocuklardan farklı olduÄŸunu gördüğünde Aydın beÅŸ yaşındaymış: “Okulda çalışmalara katılmıyordu, içine kapanık, asosyal ve agresifti. El fonksiyonları ağırdı ve konuÅŸması akıcı deÄŸildi.” Bir yıl önce Dr. Murat Güvençer’in zihinsel geliÅŸme bozukluÄŸu teÅŸhisi koyması üzerine Ä°ÅŸitsel EÄŸitim’e baÅŸlanmış. “Aydın buraya ‘müzik denlemeye’ zevkle geliyordu. Daha tedavi esnasında geliÅŸmeler oldu. Åžimdi tüm sorunları düzeldi. El becerileri okuldaki eÄŸitimin de yardımıyla hızla geliÅŸti, agresifliÄŸi kalktı. Okuldaki öğretmenleri de tedavinin baÅŸlangıcından itibaren büyük geliÅŸme gösterdiÄŸini söylüyor. Åžimdi yaşıtlarından hiçbir farkı yok” diyor ablası.