Gelişim yetersizliği olan çocuklar, özellikle de otistik çocuklar, dikkati yöneltme ve farklı uyaranları birbirinden ayırt etme becerisinde son derece sınırlıdır. Öyle ki, onların görmediğinden ya da işitmediğinden bile kuşkulanılabilir.

Bu nedenle, çocuğa belli nesnelerin adını ya da belli nesneleri isteme becerisini öğretmeden önce, bu nesneleri eşlemek ve sınıflamak öğretilmelidir.

Eşleme ve sınıflama becerilerini kazanan çocuklar, farklı zamanlardaki olaylar arasındaki benzerlik ve farklılıkları yakalamada ya da aynı zamanda meydana gelen farklı olaylar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları yakalamada çok daha hızlı ilerleme gösterirler.

Ayrıca, eşleme ve sınıflama becerilerinin öğretimi, göreli olarak kolaydır. Dolayısıyla, öğrenciler belli becerileri edindikçe öğretimden keyif almaya da başlarlar. Ancak, her zaman olduğu gibi, öğrenmede gözlenebilecek bireysel farklılıklara hazırlıklı olmak gerekir.

Eşleme becerilerinin öğretimine, temel taklit becerilerinin öğretimiyle eş zamanlı olarak başlanabileceği gibi, çocuğun özelliklerine bağlı olarak, öncelik taklide ya da eşlemeye verilebilir.

Eşlemede bu ünitede yer alan becerilerin tümünde ölçütü karşılayan çocuklarda sınıflama becerilerinin öğretimine geçilebilir. Eşlemede ilerleyip de sınıflamada zorlanan çocuklarda ise, sınıflama becerilerinin öğretimi konusunda ısrarcı olmayıp, birkaç haftalık bir ara verip, bu arada diğer beceriler üzerinde çalışıp, daha sonra sınıflama becerilerine geri dönmek önerilebilir.

Önce üç boyutlu nesneleri eÅŸleme, daha sonra ise iki boyutlu görsel uyaranları eÅŸleme üzerinde durulacaktır. EÅŸleme çalışmalarında masa üzerinde bir ya da birkaç uyaran sunulur ve bu uyaranlara örnek denir. Öğrencinin eline de bir uyaran verilir ve bu uyarana da eÅŸ denir. EÅŸ uyaran, ya örnek uyaranın aynısıdır; ya da benzeridir. Daha sonra öğrenciye ‘EÅŸle\’ yönergesi verilir ve çocuÄŸun eÅŸi örneÄŸin yanına ya da üzerine koyması beklenir. Yönergede nesnenin adından hiç söz edilmez çünkü eÅŸleme becerilerinin öğretimi için alıcı dil becerileri önkoÅŸul deÄŸildir; ayrıca, alıcı dil becerilerini geliÅŸtirmek gibi bir gizil amaç da güdülmez.

EÅŸ Üç Boyutlu Nesneleri EÅŸleme EÅŸleme öğretiminin ilk aÅŸaması için çocuÄŸun günlük yaÅŸamından nesneler seçin. ÖrneÄŸin; tabak, kaşık, eldiven vb. ÇocuÄŸun çok sevdiÄŸi araçları ya da oyuncakları kullanmaktan kaçınmak gerekir çünkü çocuk bunları bir kez eline alınca bırakmak istemeyebilir. Böyle durumlarda ise öğretim yapmak olanaklı olmayacaktır. Çorap, terlik, eldiven gibi çift olarak kullanılan nesneler daha da uygun olabilir. Ayrıca, tabak gibi birbirinin içine giren, külah gibi ters olarak masaya konduÄŸunda birbirinin içine giren ve eldiven gibi birbirinin üstünde kolayca durabilen nesneler de çalışma sırasında ek avantaj saÄŸlayacaktır. Böylece, çocuÄŸun elindeki nesneyi nereye bırakacağını bilememesi gibi olası sorunlar önlenecektir. EÅŸ Ä°ki Boyutlu Nesneleri EÅŸleme Yukarıda anlatılan süreci aynen izleyerek, resim eÅŸleme becerisini öğretin. Resimlerin zemin, materyal, boyut vb. özelliklerinin aynı olmasını saÄŸlayın. Çalışmaya daha önce kullanmış olduÄŸunuz bardağın, çorabın ve kaşığın beyaz zemin üzerine aynı renklerle yapılmış resimleriyle baÅŸlayabilirsiniz. Giderek daha farklı nesnelerin resimlerini çalışmaya dahil edebilirsiniz. ÇocuÄŸun özelliklerine baÄŸlı olarak, en az 5×5, en fazla 10×10 santim büyüklüğünde resimler hazırlayabilirsiniz. Resimlerin kalın karton üzerine yapıştırılması ve kaplanması kullanımı kolaylaÅŸtıracaktır. Renk ve Åžekil EÅŸleme Yukarıdaki süreçleri izleyerek, önce ana renklerin 5×5 santim boyutlarında hazırlanmış kare kartlarıyla çalışın. Ardından da, bu renklerde üç boyutlu nesnelerle (örneÄŸin, Lego parçaları, mandallar vb.) çalışın. Çocuklardaki renk edinim sırasını dikkate alarak, çalışmaya kırmızı ve maviyle baÅŸlamak; daha sonra yeÅŸil ve sarıya geçmek; bunlarda ölçütler karşılandıktan sonra portakal ve moru ele almak; siyah, beyaz, kahve ve pembeyi ise en sona bırakmak önerilebilir. Åžekil eÅŸlemede 5×5 santim çapında ya da yüksekliÄŸinde ve aynı renkte geometrik ÅŸekillerle çalışın. Çalışmaya kare ve daire ile baÅŸlayın; daha sonra üçgeni, dikdörtgeni ve baklavayı ele alın. Üç Boyutlu Nesnelerle Ä°ki Boyutlu Temsillerini EÅŸleme Masaya, daha önce kullanılmış olan bir resmi koyup, çocuÄŸun eline de bu resmin ait olduÄŸu nesneyi vererek denemeyi baÅŸlatın. Üç boyutlu nesneleri eÅŸlemenin birinci aÅŸamasındaki süreci izleyerek öğretimi gerçekleÅŸtirin. Daha sonra masaya baÅŸka bir resim koyun ve çocuÄŸa da o resmin ait olduÄŸu nesneyi verin. Aynı süreci izleyin. Son olarak ise, masaya her iki resmi de koyun ve çocuÄŸa resimlerden birine ait nesneyi verin. Tüm bu basamakları yukarıdaki açıklamalar doÄŸrultusunda gerçekleÅŸtirin. Nesneleri Sınıflarına Göre EÅŸleme Aynı Sınıftan EÅŸ Olmayan Nesneleri EÅŸleme Bu öğretim basamağı için aynı sınıfa ait nesnelerin farklı örneklerini bulun. ÖrneÄŸin; farklı boyutlarda, renklerde, ÅŸekillerde, materyallerde vb. tabaklar, kalemler, terlikler… Önceleri, birbirinden çok farklı olmayan eÅŸ olmayan nesnelerle çalışmak iÅŸinizi kolaylaÅŸtıracaktır. ÖrneÄŸin, bir metal çorba kaşığı ve aynı cinsten bir metal tatlı kaşığı ya da bir baÄŸcıklı beyaz ayakkabı ve bir cırt-cırtlı beyaz ayakkabı. Giderek nesneler arasındaki farklılıkları artırın. ÖrneÄŸin, bir küçük kırmızı plastik kaşık ve bir büyük metal kaşık ya da bir kahverengi erkek ayakkabısı ve bir kırmızı kadın ayakkabısı. Bu basamakta önce aynı sınıftan eÅŸ olmayan üç boyutlu nesnelerle; daha sonra ise aynı sınıftan eÅŸ olmayan iki boyutlu resimlerle çalışılır. Üç Boyutlu Nesnelerle EÅŸ Olmayan Ä°ki Boyutlu Temsillerini EÅŸleme Bu basamakta, daha önce kullanılmış olan nesneler ve resimler kullanılır. Masanın üzerine iki farklı sınıfa ait iki resim konur. ÇocuÄŸa da bu resimlerden birinin sınıfından bir nesne verilir. ÖrneÄŸin, masaya bir kırmızı kalem resmi ve bir kulpsuz mavi bardak resmi konur; çocuÄŸa da bir sarı kalem verilir. ÇocuÄŸa ‘EÅŸle\’ denir ve ipuçları yardımıyla çocuÄŸun kırmızı kalem resminin üzerine sarı kalemi bırakması saÄŸlanır. Resimlerin masadaki konumları deÄŸiÅŸtirilerek ve ipuçları silikleÅŸtirilerek yeni denemeler yapılır. Çocuk 10\’da 9 ipuçsuz doÄŸru ölçütüne ulaÅŸtığında, masadaki diÄŸer resme karşılık gelen bir nesne (örneÄŸin, kulplu yeÅŸil bardak) çocuÄŸa verilir ve ‘EÅŸle\’ denir\’. Aynı iÅŸlemlerle 10\’da 9 ölçütü hedeflenir. Masadaki her resim için üçer yeni nesneyle daha çalışılması planlanabilir.
Kaynak: Kırcaali – İftar Gönül, Otistik Çocukların Eğitimi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gelişimsel Yetersiliği Olan Çocukların Öğretmenliği Yüksek Lisans Programı, Ders Notları, Nisan 2007, Eskişehir

NOT: watch?v=UvYsNyqPrAI” target=”_blank”>http://www.youtube.com/watch?v=UvYsNyqPrAI bu linki tılatırsanız otistik bir öğrenci ile çalışılan eÅŸleme becerilerinin ve nesne ismi öğretiminin görüntüsünü izleme ÅŸansı bulabilirsiniz.