Okulöncesi dönemdeki çocuklar meraklı, araÅŸtırıcı, hayal güçleri kuvvetli ve sorgulayıcıdırlar. Bu nedenle çocukların bu yöndeki geliÅŸimlerini desteklemek amacıyla, onların araÅŸtırabilecekleri, meraklarını giderebilecekleri, neden sonuç iliÅŸkisini görebilecekleri, çeÅŸitli fikirler öne sürerek tahminlerde bulunabilecekleri fırsatlar verilmeli ve bu yönde eÄŸitim ortamları hazırlanmalıdır. Bu da çocukların merak ve araÅŸtırma duygularını geliÅŸtirici ve zihinsel yeteneklerini uyarıcı etkinliklerden biri olan “fen etkinlikleri” ile mümkündür.

Okulöncesi dönemde fen etkinlikleri fen bilimlerine ilişkin bilgilerin çocuğa aktarılması olmayıp, çocuğun bunları yaparak ve yaşayarak öğrenmesidir. Ezbere bir fen bilgisi aktarımı çocuğun zihinsel gelişimine katkısı olmayıp, sadece bilgilerin artmasına yarar. Oysa ki, okulöncesi yıllarda önemli olan çocuğun araştırma, inceleme ve gözlem becerilerini geliştirerek, sağlam bilimsel temeller oluşturması ve bilimsel düşünmeyi öğrenebilmesidir. Anaokullarında çocukların yaparak öğrenmeleri ile gerçekleştirilecek fen çalışmaları sırasında çocuk gözlem yapma, soru sorma, fikirler ileri sürme, tahmin etme, iletişim kurma, düşüncelerini başkaları ile paylaşabilme ve neden sonuç ilişkisini kavrama fırsatına sahip olacaktır.

Bu nedenle, fen etkinliklerine çocuğun merak duygusunu uyaracak ve doğal merakını tatmin edecek doğal ortamın yaratılmasıyla başlanmalıdır. Esas olan çocuğun merakını giderebilmesi için sorular sorması ve bu sorulara cevap bulabilmesi için gözlem inceleme ve araştırma yapmasıdır. Okulöncesi çocuklar için fen öğretiminin başlangıç noktası onların doğal çevreleridir. Çeşitli çevre gezileri ve yürüyüşler onlara gözlem ve inceleme yapma fırsatı verirken, doğadaki değişimler (mevsimler, gün, hava durumu gibi). Onlara sorgulama ve araştırma olanakları yaratabilir. Ayrıca çevrelerindeki bitkiler, hayvanlar, taşlar, bulutlar, yeryüzü, canlı ve cansız bütün nesneler onlarda heyecan yaratır ve onlara araştırma fırsatları sunar. Bu nedenle öğretmen iyi bir gözlemci olup, çocukların ihtiyaç duydukları her an onları bu tür etkinliklere yönlendirebilmeli ve her konuda sorular sorarak, gözlem, inceleme, araştırma ve sorgulama yeteneklerini geliştirebilmelidir.

0-1 AYDA

• Yüzü koyun yatırıldığında başını kontrol etme çabası içindedir.4.haftada tutabilir ve kaldırabilir.Eli kapalıdır.Avucunun içine küçük bir nesne dokundurulduÄŸunda sıkıca yakalar.
• Yüksek sese tepkide bulunur.
• Göz,yakın bir nesne üzerine kısa süre sabitleÅŸebilir.Parlak renkler ve ÅŸematik ÅŸekiller üzerinde,gözün biraz daha fazla kaldığı izlenebilir.
• Tatlı,tuzlu,ekÅŸi,acı besinleri ayırt edebilir.

1-4 AYLARDA

• Omuz ve baÅŸ kontrolü görülmeye baÅŸlar.
• 3. ve 4.aylar içinde desteklendiÄŸinde kısa bir süre oturabilir.Başını dik tutabilir.Kollarına dayanarak doÄŸrulabilir.
• Görme duyusu geliÅŸmiÅŸtir.Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir.Göz ilgisini çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalır.
• Görme ve iÅŸitmenin iÅŸbirliÄŸi görülür.Sesin geldiÄŸi yöne bakar.
• Çevreye ilgi artar,ayak seslerine beslenme,banyo gibi hazırlıklara tepki verir.
• sosyal gülme 2. ay sonunda görülür.
• Esas sesleri taklit etme yeteneÄŸi geliÅŸmiÅŸtir.
• Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder.
• Çıngırağı hızla sallayınca ses çıkardığını fark eder.Avuç içi ile yakalar.HerÅŸeyi aÄŸzına götürür.
• Eller hafif açıktır.

 

4-10 AYLARDA

• Sırt üstü durumundan yan yatmaya geçebilir.Emekleme denemesi 5. ayda görülür.7. ayda,sürünme ve emekleme geliÅŸir.8.ayda tam dönüş görülür.
• Uzatılan nesneyi yakalamaya çalışır.6.ay içinde terredütlü yakalama görülür.8,9.aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda görülür.Aynı ay içinde hangi elini seçtiÄŸini belli edebilir. Sonra bu eli deÄŸiÅŸtirebilir.
• Katı mamaları,4.ayın sonu ve 5.ay içinde yiyebilir.
• Anlamlı sesler ve heceler çıkarmaya baÅŸlar,taklit yeteneÄŸi geliÅŸmektedir.
• Destekle oturabilir.Omuz ve baÅŸ konturolü geliÅŸmiÅŸtir.7.ay içinde desteksiz oturma görülür.
• Yardımla ayakta durabilir.Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür.Emeklemede ustalaÅŸmıştır.
• Göz ve el koordinasyonunun baÅŸlangıcı 4. aya raslar.
• 6.ayb içinde tanıdık ve yabancı yüzleri ayırt etme baÅŸlar.Seçicilik görülür.
• Objeleri bir elinden diÄŸerine geçirebilir.(Çocuklar genellikle9-12.aylar arası hangi ellerini kullanmak üzere seçtiklerini belli ederler.Ä°ki yaşına kadar saÄŸ elini kullanmasına yardım ve özendirme söz konusu olabilir,oyuncağı saÄŸ eline uzatmak,saÄŸ elini rahat kullanacağı bir biçimde oturtmak gibi-ikinci yaÅŸtan sonra,sol elini seçtiÄŸini ortaya koyarsa herhangi bir karışma zararlı olabilir.)

10-12 AYLARDA

• Yardımsız ayaÄŸa kalkabilir.Tutunarak yürür.Erken yürüme görülebilir.Ortalama yürüme zamanı 13-15 aylar arasıdır.
• Yatma durumundan oturmaya geçebilir.Düşmeden,eÄŸilebilir.
• Çevrede gördüğü davranışları taklit edebilir.
• Parmaklarını deliklere sokmaya çalışır;halkaları yakalar.
• YetiÅŸkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır.
• Üç küpü yan yana getirmeye çalışır.
• UlaÅŸmak istediÄŸi nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir.Amaç-sonuç baÄŸlantısını kura bilmektedir.Bu ilk zeka belirtisidir.Nesneleri son kayboldukları yerde deÄŸil,ilk denemede bulduÄŸu yerde arar.
• Topu karşısındaki kilÅŸiye atma denemeleri yapar.
• Önceden anlama,kestirme görülür.Annenin kalkmasının onun gideceÄŸine iÅŸaret olduÄŸunu sezinlerve aÄŸlayabilir.
• Yabancılardan çekinme ve korkma görülür.
• Kendini besleme isteÄŸi gösterir.Kaşığı kullanmak ister.
• Kahkaha ile gülebilir.Sevgi gösterir.

 

İki Yaş Çocuğunun Gelişim Özellikleri

İki yaş çocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyuları yoluyla öğrenebilir. Çok meraklıdırlar ve her şeyi araştırıp keşfetmek isterler. Çok cesaretlidirler ve onların bu araştırıcı doğaları yetişkinleri korkutabilir. Bu nedenle, kısıtlanmaksızın denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat süreleri 2-5 dakika gibi çok kısadır. Ancak bir şey onlara çok ilginç gelirse daha uzun bir süre etkinliğe katılabilirler.

Bu dönemde çocuklar sık sık “hayır” kelimesini kullanır ve hatta çok hoÅŸlandığı birÅŸeyi isteyip istemediÄŸi sorulduÄŸunda dahi hayır diyebilirler. Bu nedenle onlara “yemek için hazır mısın?” diye sormak yerine, “öğle yemeÄŸi zamanı” diye belirtebiliriz.. Ä°ki yaşındaki çocuk ancak iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Bu dönemde merak duygularının da bir sonucu olarak, sık sık “ne, niçin, nerede” gibi sorular sorarlar. Ancak onlar konuÅŸtuklarından daha fazla kelimeyi anlayabilirler.
Zihinsel Gelişim Özellikleri
Yapılabilecek Aktiviteler
Åžekilleri yerleÅŸtirebilme

• Çocukların rahatlıkla alıp kullanabilecekleri yerlere oyuncaklarını yerleÅŸtirmelerini saglama
• İçerisine ÅŸekilleri yerleÅŸtirebilecekleri ÅŸekil kutuları verme Sınırlı ilgi süresi
• Çocuklara 2-5 dakika sürecek kısa hikayeler okuma
• Çocuklarla ÅŸiir ve parmak oyunları tekrarlama YetiÅŸkini taklit
• Çocukların kullanabilmeleri amacıyla, dramatik oyun köşesinde ÅŸapka, çanta, küpe gibi aksesuarlar bulundurma
• Çocukların kendilerini görebilecekleri yerlere aynalar asma

18-24 AYLAR

• Sandalyede rahatlıkla oturabilir.
• Elinden tutulduÄŸunda,merdivenleri inip-çıkabilir.Tek ayak üstüne atlayabilir.Atlamada iki ayağını birden kullanamaz.
• KoÅŸabilir;ancak ani dönüşlerde dengesini kaybeder.
• Kaşığı doÄŸru tutar ve aÄŸzına götürebilir.
• Araç kullanarak,ulaÅŸmak istediÄŸi nesneyi yakalayabilir.
• Tekerlekli arabayı çekebilir.Topa tekme vurabilir.
• BebeÄŸinin gözünü,kulağını,aÄŸzını v.b organlarını gösterebilir.
• Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gösterir.
• Objelerle ilgili etkinliklerde,yatay kavramına doÄŸru bir yöneliÅŸ izlenir.
• DoÄŸrudan algı alanında olmayan,ancak daha önce gördüğü bir olayı,taklityoluyla,ortaya koyabilir.
• Ä°lgi alanında dikkat topalama ve hatırlama süresi,yaklaşık 15 dak.dolaylarındadır.
• Yeni etkinlikler dener;beceremediÄŸinde,önce ustalaÅŸtığı benzer bir davranışı tekrarlayarak çözüm arar.Düşüncelerini,taklit yoluyla,davranış ve tavır alışlarıkyla ortaya koyar.
• Yapması istenen basit istekleri yerine getirebilir.Oyuncaklarını bir sepete koyabilir.
• Kitap sayfalarını üçer-beÅŸer çevirebilir;tek tek çevirmeyide becerebildiÄŸini,zaman zaman,ortaya koyar.
• Kağıdı katlamaya çalışır;el seçimini ortaya koyar;ancak zamanla bu seçimi kendiliÄŸinden deÄŸiÅŸtirebilir.
• Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerleÅŸtirebilir.
• Bir kelimelik cümleler çoÄŸunlukta olmakla birlikte,iki kelimelik zaman zamanda,üç kelimelik cümleler kurabilir.
• Öz-yönelim çok güçlüdür;sevdiÄŸi kiÅŸi ve nesneleri paylaÅŸmak istemez.Mutluluk ve haz duygularını,yoÄŸun biçimde,belli eder.Utanma,korku,öfke kıskanma duyguları belirir.
• DiÄŸer çocuklara ilgi artar.Onlarla birlikte olmak ister;ancak,yan yana sürdürülen paralel oyunlar görülür.
• Dışkılama konturaolü geliÅŸmektedir.

3 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat süreleri hala çok kısadır. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hala hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. İki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su köşesi aktivitelerinden hoşlanırlar.
Zihinsel Gelişim Özellikleri Yapılabilecek Aktiviteler
Üç objeyi seçme ve sayma

• a. Her çocuk için masaya çatal, kaşık, tabak koymalarını isteme
• b. Bahçeden seçerek üç çiçek toplamasını isteme
• Dört-altı rengi tanıma ve eÅŸleÅŸtirme (önce kırmızı, yeÅŸil, mavi, sarı daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor)
• a. Bir daireyi her biri farklı renk olacak ÅŸekilde altı eÅŸit parçaya bölme ve çocuktan bu altı rengi seçerek etrafına yerleÅŸtirmesini isteme
• b. Altı tane renkli kutu ve altı tane aynı renkteki fasulye torbaların çocuÄŸa vererek, uygun renkteki fasulye torbasını uygun kutuya fırlatmalarını saÄŸlama
• c. Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen renkteki nesneyi bulmasını isteme
  • Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir.
  • Tek ayak üzerinde durabilir zıplar;parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar.
  • KoÅŸmayı daha iyi becerir;köşeleri rahatlıkla döner,hızını artırabilir ve azaltabilir.Zaman zaman tökezlenir ve düşer.
  • Ayakkabılarını (genellikle ters) giyinbilir;ancak baÄŸcıklarını baÄŸlayamaz.
  • Basit giysileri ÄŸiyiyebilir. ve çıkarabilir.
  • Küpleri üst üste koymada ustalaÅŸmıştır.9-10 küple kale yapabilir.Küpleri yatay kullanma görülür.
  • Su dolu bir bardağı taşıyabilir;suyunu içebilir.Çatalla yemek yemeye baÅŸlar.Kaşık kullanmada ustalaÅŸmıştır.
  • Kağıdı yandan katlayabilir.GösterildiÄŸi halde,genllikle köşe katlaması yapamaz.
  • Köşeli,dikey çizgiler çizebilir.Bir insanı normal çizemez.uvarlak çizgilere geçiÅŸ görülür.
  • Tuvalet ihtiyacını belirtir.Ancak,zaman zaman,oyuna daldığında ya da bazı geceler,haber verme gecikebilir.
  • Yuvarlak,kare,üçgen ÅŸekilleri eÅŸleÅŸtirebilir;yerine yerleÅŸtirebilir;ancak bu ÅŸekilleri çizemez.
  • Özellikle dilde,bu eÅŸleÅŸtirme yeteneÄŸi belirgindir.Objeleri kolayca sınıflayabilir;tanmlayabilir;kıyaslayabilir.
  • Ana renkleri tanır ve eÅŸleÅŸtirebilir.
  • Durmadan soru sorar.
  • Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir;bunlara göre kendini yöneltebilir.
  • Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir.

4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

El becerileri daha geliÅŸmiÅŸtir. Daire ve kare ÅŸekillerini kopya edebilir. Vücudun baÅŸ bölümlerinin bulunduÄŸu resimler çizebilir. Büyük parça “yap-boz”ları yerleÅŸtirebilir. Hikayelere baÅŸlıklar uydurur ve konuları birbirine baÄŸlar. Blok ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuÅŸarak yetiÅŸkinin sabrını dener.
Zihinsel GeliÅŸim Özellikleri …. Yapılabilecek Aktiviteler
(İki uzun çizgi çizme)

• a. Çocuklarla uzunluÄŸu hakkında konuÅŸtuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini saglama
• b. Üç-dört farklı uzunlukta samanı kesme ve onları uzunluklarına göre sıraya koymalarını saÄŸlama

(Dört ve daha fazla sayı sayma)

• a. Dört fasulye torbasını seçerek, sayarak fırlatmalarını saÄŸlama
• b. Çocuklardan zıplarken saymalarını isteme
• c. Yemek zamanı arkadaÅŸlarını saymalarını isteme
• d. Kutudan dört kurabiyeyi sayarak almalarını isteme
• e. Meyveyi dört parçaya kesmelerini isteme
• f. Grup kararlarını oylama ve her oyu gösteren bir grafik yaparak oyları sayma

(Altı rengi isimlendirme ve tanıma )

• a.Gün boyunca karşılaÅŸtığı nesnelerin renklerini tartışma. ÖrneÄŸin: Kırmızı ışık, yeÅŸil aÄŸaç, sarı muz gibi
• b. Bir grup nesneyi renklerine göre ayırma, benzer ve farklılıklarını söyleme

• KoÅŸmada daha güvenlidir.
• Bir bacak üzerinde daha uzun süre dengede durabilir.Sekemez;bu beceri 5 yaşına doÄŸru görülür.
• Top yakalamada becerisi artmıştır.El-göz iÅŸbirliÄŸi geliÅŸmiÅŸtir.
• Elini,yüzünü yıkayabilir.DiÅŸini fırçalar.
• Kendi başına giyinebilir;düğmelerini ilikleyebilir.Saçını tarar.
• Ayakkabısını doÄŸru ÄŸiye;baÄŸcıklarını ancak bir süre sonra baÄŸlayabilir.
• Dökmeden bir kaptan diÄŸerine su boÅŸaltabilir.Bloklarla küpleri kullanarak binalar yapabilir.
• DiÄŸer çocuklarla yarışmaya girer
• PaylaÅŸabilir.
• Öz-yönelim hala yoÄŸun olmakla birlikte baÅŸkalarının varlığına ve haklarına bilinçlenme baÅŸlamıştır.
• Büyük küçük kavramları geliÅŸmiÅŸtir.Ancak”orta”ölçüyü ayırt edemez.
• Kağıdı köşeli katlamada hala güçlük çeker,zaman zaman baÅŸarır.
• Objeleri 4 e kadar sayabilir.Az-çok kavramı geliÅŸmeye baÅŸlar.
• Birkaç harf yazabilir.Kitap sayfalarını rahatlıkla,tek tek çevirebilir.
• Makası kabaca kullanabilir.
• Masal dinlemeyi sever.Dikkat süresi 10-15 dk ile deÄŸiÅŸir.
• Üç tekerlekli bisikleti kullanmada ustalaÅŸmıştır.
• Ana renklerin isimlerini rahatlıkla kullanır.
• Eksik çizilmiÅŸ resimlerin bir-iki eksiÄŸini görebilir.
• Üçgen ve kare ÅŸekilleri kabaca çizebilir.Artı ve çarpı ÅŸekillerini çizebilir.
• Ä°nsan resmini bir baÅŸ ve ona baÄŸlı olarak çıkan iki çizgi ile belirterek çizer.Beden bu çizimde yer almaz.
• Ä°ki-üç kiÅŸilik grup oyunlarına katılır.
• Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gösterir.

 

3 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat süreleri hala çok kısadır. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hala hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. İki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su köşesi aktivitelerinden hoşlanırlar.
Zihinsel Gelişim Özellikleri Yapılabilecek Aktiviteler
Üç objeyi seçme ve sayma

• a. Her çocuk için masaya çatal, kaşık, tabak koymalarını isteme
• b. Bahçeden seçerek üç çiçek toplamasını isteme
• Dört-altı rengi tanıma ve eÅŸleÅŸtirme (önce kırmızı, yeÅŸil, mavi, sarı daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor)
• a. Bir daireyi her biri farklı renk olacak ÅŸekilde altı eÅŸit parçaya bölme ve çocuktan bu altı rengi seçerek etrafına yerleÅŸtirmesini isteme
• b. Altı tane renkli kutu ve altı tane aynı renkteki fasulye torbaların çocuÄŸa vererek, uygun renkteki fasulye torbasını uygun kutuya fırlatmalarını saÄŸlama
• c. Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen renkteki nesneyi bulmasını isteme
  • Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir.
  • Tek ayak üzerinde durabilir zıplar;parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar.
  • KoÅŸmayı daha iyi becerir;köşeleri rahatlıkla döner,hızını artırabilir ve azaltabilir.Zaman zaman tökezlenir ve düşer.
  • Ayakkabılarını (genellikle ters) giyinbilir;ancak baÄŸcıklarını baÄŸlayamaz.
  • Basit giysileri ÄŸiyiyebilir. ve çıkarabilir.
  • Küpleri üst üste koymada ustalaÅŸmıştır.9-10 küple kale yapabilir.Küpleri yatay kullanma görülür.
  • Su dolu bir bardağı taşıyabilir;suyunu içebilir.Çatalla yemek yemeye baÅŸlar.Kaşık kullanmada ustalaÅŸmıştır.
  • Kağıdı yandan katlayabilir.GösterildiÄŸi halde,genllikle köşe katlaması yapamaz.
  • Köşeli,dikey çizgiler çizebilir.Bir insanı normal çizemez.uvarlak çizgilere geçiÅŸ görülür.
  • Tuvalet ihtiyacını belirtir.Ancak,zaman zaman,oyuna daldığında ya da bazı geceler,haber verme gecikebilir.
  • Yuvarlak,kare,üçgen ÅŸekilleri eÅŸleÅŸtirebilir;yerine yerleÅŸtirebilir;ancak bu ÅŸekilleri çizemez.
  • Özellikle dilde,bu eÅŸleÅŸtirme yeteneÄŸi belirgindir.Objeleri kolayca sınıflayabilir;tanmlayabilir;kıyaslayabilir.
  • Ana renkleri tanır ve eÅŸleÅŸtirebilir.
  • Durmadan soru sorar.
  • Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir;bunlara göre kendini yöneltebilir.
  • Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt

4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

El becerileri daha geliÅŸmiÅŸtir. Daire ve kare ÅŸekillerini kopya edebilir. Vücudun baÅŸ bölümlerinin bulunduÄŸu resimler çizebilir. Büyük parça “yap-boz”ları yerleÅŸtirebilir. Hikayelere baÅŸlıklar uydurur ve konuları birbirine baÄŸlar. Blok ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuÅŸarak yetiÅŸkinin sabrını dener.
Zihinsel GeliÅŸim Özellikleri …. Yapılabilecek Aktiviteler
(İki uzun çizgi çizme)

• a. Çocuklarla uzunluÄŸu hakkında konuÅŸtuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini saglama
• b. Üç-dört farklı uzunlukta samanı kesme ve onları uzunluklarına göre sıraya koymalarını saÄŸlama

(Dört ve daha fazla sayı sayma)

• a. Dört fasulye torbasını seçerek, sayarak fırlatmalarını saÄŸlama
• b. Çocuklardan zıplarken saymalarını isteme
• c. Yemek zamanı arkadaÅŸlarını saymalarını isteme
• d. Kutudan dört kurabiyeyi sayarak almalarını isteme
• e. Meyveyi dört parçaya kesmelerini isteme
• f. Grup kararlarını oylama ve her oyu gösteren bir grafik yaparak oyları sayma

(Altı rengi isimlendirme ve tanıma )

• a.Gün boyunca karşılaÅŸtığı nesnelerin renklerini tartışma. ÖrneÄŸin: Kırmızı ışık, yeÅŸil aÄŸaç, sarı muz gibi
• b. Bir grup nesneyi renklerine göre ayırma, benzer ve farklılıklarını söyleme

• KoÅŸmada daha güvenlidir.
• Bir bacak üzerinde daha uzun süre dengede durabilir.Sekemez;bu beceri 5 yaşına doÄŸru görülür.
• Top yakalamada becerisi artmıştır.El-göz iÅŸbirliÄŸi geliÅŸmiÅŸtir.
• Elini,yüzünü yıkayabilir.DiÅŸini fırçalar.
• Kendi başına giyinebilir;düğmelerini ilikleyebilir.Saçını tarar.
• Ayakkabısını doÄŸru ÄŸiye;baÄŸcıklarını ancak bir süre sonra baÄŸlayabilir.
• Dökmeden bir kaptan diÄŸerine su boÅŸaltabilir.Bloklarla küpleri kullanarak binalar yapabilir.
• DiÄŸer çocuklarla yarışmaya girer
• PaylaÅŸabilir.
• Öz-yönelim hala yoÄŸun olmakla birlikte baÅŸkalarının varlığına ve haklarına bilinçlenme baÅŸlamıştır.
• Büyük küçük kavramları geliÅŸmiÅŸtir.Ancak”orta”ölçüyü ayırt edemez.
• Kağıdı köşeli katlamada hala güçlük çeker,zaman zaman baÅŸarır.
• Objeleri 4 e kadar sayabilir.Az-çok kavramı geliÅŸmeye baÅŸlar.
• Birkaç harf yazabilir.Kitap sayfalarını rahatlıkla,tek tek çevirebilir.
• Makası kabaca kullanabilir.
• Masal dinlemeyi sever.Dikkat süresi 10-15 dk ile deÄŸiÅŸir.
• Üç tekerlekli bisikleti kullanmada ustalaÅŸmıştır.
• Ana renklerin isimlerini rahatlıkla kullanır.
• Eksik çizilmiÅŸ resimlerin bir-iki eksiÄŸini görebilir.
• Üçgen ve kare ÅŸekilleri kabaca çizebilir.Artı ve çarpı ÅŸekillerini çizebilir.
• Ä°nsan resmini bir baÅŸ ve ona baÄŸlı olarak çıkan iki çizgi ile belirterek çizer.Beden bu çizimde yer almaz.
• Ä°ki-üç kiÅŸilik grup oyunlarına katılır.
• Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gösterir.

5 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİSİM ÖZELLİKLERİ

Motor becerileri daha gelişmekle birlikte harf ve sayıları ters yazabilir. Durmaksızın konuşur ve sorular sorar. Zaman kavramı ile daha fazla ilgilenmeye başlar ve saatin akrep ve yelkovanının temel hareketlerini bilir. İlk, orta ve son gibi pozisyon kavramlarını bilir. Kendi adını yazabilir veya gördüğünde tanıyabilir. Dikkat süreleri artmakla birlikte yetişkine oranla hala çok kısadır. Gerçek ile hayali çok zor ayırt edebilirler.
Zihinsel GeliÅŸim Özellikleri…Yapılabilecek Aktiviteler
(İsmini tanıma)

• a. Çocukların görünmeyen bir yerlerine adlarını yazma
• b. Elbise ve ayakkabı dolabına her bir çocuÄŸun adını yazma (çocuk sizi bunu yaparken izlemeli)
• c. Çalışmalarına isimlerini yazmaları için cesaretlendirme

(Birden yirmiye kadar ezbere sayma)

• a. Masada çocukları sayma
• b. Peçeteleri sayma
• c. Tabakları sayma
• d. Çocukların karşılaÅŸtıkları materyalleri onlarla sayma

(Birden beşe kadar sayıları yazma)

• a. Sayıları yazmaları için çocuklara kağıt kalem verme
• b. TıraÅŸ köpüğü vererek çocuÄŸun bunlarla sayıları yazmasını isteme

(İlk, orta ve son pozisyonlarını anlama)

• A. Hafta içinde ilk, orta ve son kavramını anlamak için temizlik kuyruÄŸunda çocukların yerlerini deÄŸiÅŸtirme
• B. Üç araba koyarak ilk, orta ve son hakkında konuÅŸma

• KoÅŸma,sekme ve atlamada vücut hareketleri tam bir denge içindedir.
• Küçük kas geliÅŸimi ileri düzeydedir.Kalemi rahatlıkla kullanabilir.
• Kesme ve yapıştırma etkinliklerine ilgi duyar.
• Kare ve üçgen ÅŸekilleri rahatlıkla kopye edebilir;ancak,baklava biçiminin meyilli kenarlarını çizmede,hala güçlük çeker.
• KarşılaÅŸtırmalar yapabilir.Kendini eleÅŸtrebilir.
• Çevresini denetlemek ister
• Ä°nsan resmini,baÅŸ,bacaklar ve ayaklar olarak çizer.Bedenin bu çizimde yer alması,altıncı yaÅŸa doÄŸru gerçekleÅŸebilir.
• Objeleri on’a kadar sayabilir.
• Büyüklük küçüklük kavramlarından sonra”orta””yarım” ve”ikisi arası” kavramlarındada geliÅŸme görülür.
• Olaylarla zamanı birleÅŸtirmeye baÅŸlamıştır.Sabah ve akÅŸamı bilir.Televizyonda sevdiÄŸi dizinin zamanını hatırlamaya baÅŸlar.
• Bilgi toplayıcı sorular sorar.Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister.
• Basit kelimeleri,özellikle kendi adını kopye etmek iste;deney fırsatı verildiÄŸinde baÅŸarılı olur.
• Para ile alış veriÅŸ yapabilir.
• Düzen duygusu geliÅŸmiÅŸtir.Çevresini denetlemek ister.Ayakkabılarının baÄŸlarını baÄŸlayabilir.
• Eksik insan ve eÅŸya resimlerini tamamlayabilir.
• Önceleri olduÄŸu gibi korku ile sık sık sarsılmaz.Kendine ve çevresine güvenir.Gerçek ve hayal arası ayrımı yapmaya baÅŸlar.
• Yaptığı iÅŸin görülüp beÄŸenilmesini ister.
• Sosyal uyum için gerekli daavranışları,çevresinde gördüğü örnekleri taklit ederek,elde eder.
• Benlik kavranı iyice geliÅŸmiÅŸtir.ÖzdeÅŸleÅŸmek üzere seçtiÄŸibirey gibi hareket etmeye özen gösterir.
• Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gösterir.

 

0-6 YAŞ GELİŞİM AŞAMALARI

6 YAÅž

 

6 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

Canlı ve coşkulu olduğundan yeni şeylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemelere girmeye çok isteklidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma yeteneğinin ilk adımlarını atabilir. Fakat öğrendikleri şeyler hala gözlemlediği ve yaptığı şeylere dayalı olup, soyut düşünemezler. Beş yaşa oranla daha titizlikle üçgen çizebilir, kareyi daha doğru biçimde kopya edebilir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları söyleyebilir. Ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları şekillenmeye başlamıştır.

• Ev içi ve dışı etkinliklerde çok canlıdır.
• El becerisinin ona saÄŸlıyabileceÄŸi olanakları keÅŸvetmiÅŸtir.Bloklarla çeÅŸitli yapılar yapar ve oyunlarında bunları kullanır.
• El iÅŸi çalışmalarını severek yapar.Rahatlıkla keser;yapıştırı;katlar ve ÅŸekil verebilir.
• Top ve ip oyunları yaygındır.Erkek çocukların genellikle top,kız çocuklarının ise ip oyunlarını yeÄŸledikleri görülür.
• Oyunlarda kız-erkek ayrımı görülmeye baÅŸlar.Grup oyunlarına istek artmıştır.
• Çizgileri daha gerçekçidir.Bir insan resmini,baÅŸ,gövde,kollar ve bacaklarını belirterek tan çizebilir.
• Åžekilleri tanır eÅŸleÅŸtirebilir.Harfleri kopye edebilir;adını yazabilir.
• Kitapta resim boyamayı ve resim yapmayı sever.
• Pasif kelime hazinesi ilköğretim için gerekli görülen zenginliÄŸe ulaÅŸmıştır.
• Kendi görüş açısından saÄŸ ve sol tarafını ayırt edebilir;ancak,diÄŸer bir kiÅŸinin saÄŸ ve sol kolunu göstermekte güçlük çeker.
• Basit alış veriÅŸleri rahatlıkla yapabilir;paraları tanır.
• GeçmiÅŸ,ÅŸimdi ve gelecek zaman kavramları,kaba bir biçimde,ÅŸekillemeye baÅŸlamıştır.

 

2. OKULÖNCESİ EĞİTİMDE FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI 1.Çocuğun zihinsel becerilerinin gelişimine yardımcı olmak a. Bir sorunu algılama ve tanımlayabilme b. Soruna veya çözümüne ilişkin bilgileri edinme ve bu bilgileri belleğinde depolama ve gerektiğinde kullanma. c. Depoladığı bilgileri günlük yaşamda akılcı bir biçimde sorunlarının çözümü için kullanma d. Karşılaştığı sorunlara yeni çözümler bulma; yetersiz çözüm bulduğunda başa dönüp yeniden başlama ve sorunu düzeltme e. Sorunun çözümünde zorlandığında sorundan kaçmayıp, gerçekçi çözümler arama 2. Düşüncelerini rahatça ifade edebilme ve paylaşabilme alışkanlığı kazandırmak. 3. Bilgiyi bulma, toplama ve yararlanma sürecini çocuğa öğreterek, bilimsel bir tutum ve tavır geliştirmek. Araştırmadan sonuca varma genelleyici ve gerçekdışı değerlendirmeler yapma, bilgiyi kaynağından araştırmayıp, kulaktan dolma bilgilerle değerlendirme, olaylara tek bir açıdan bakma gibi bilimsel olmayan tutumlardan uzak tutma. 4. Bağımsız düşünme ve muhakeme yeteneğini geliştirmek. 5. Çocukta çevresinde olup bitenlere karşı duyarlılık kazandırmak. 6. Çocuğa dinleme becerisi kazandırmak.

 

3. FEN BÄ°LGÄ°SÄ° ÖĞRETÄ°MÄ°NDE YAPILABÄ°LECEK ETKÄ°NLÄ°KLER Temelde bu etkinlikler üç gruba ayrılır. 3.1. Öğretmenin BaÅŸlattığı veya GerçekleÅŸtirdiÄŸi Fen Etkinlikleri: Bu etkinlikler önceden öğretmen tarafından ayrıntılı olarak planlanan etkinliklerdir. Öğretmen önceden planlamaya uygun bir biçimde fen köşesine konu ile ilgili araç gereçleri koyar. Ayrıca öğretmen belirlenen konu ile ilgili olarak çocukların meraklarını uyandırmak için, önce kendi sorular sorar, sonra çocukları konu ile ilgili sorular sorması için cesaretlendirir. ÖrneÄŸin; öğretmen sıcak-soÄŸuk kavramını iÅŸlediÄŸi bir gün dışarıda çocuklarla kartopu oynarken, ne kadar çok terlediÄŸinden (ısındığından) bahsederek konuya baÅŸlayabilir. Sonra çocuklara baÅŸka terleyen (ısınan) olup olmadığını sorabilir. Konuya çocukların ilgisini çektikten sonra onlara; – “SoÄŸuk bir günde sıcakladığında nasıl serinleyebilirsin?” diye sorarak çocukların cevaplarını dinler ve tartışabilir. Çocukların da bu konuda sorular sorması için onları cesaretlendirir. Öğretmen daha sonra çocuklarla sınıfa girerek “Sıcak ÅŸeyleri nasıl soÄŸutabileceÄŸimizi veya soÄŸuk ÅŸeyleri nasıl ısıtabileceÄŸimizi” anlatan deneyler yapabilir. Bu aÅŸamada öğretmen rehber olmak üzere çocukların bireysel veya gruplar halinde denemeler yapmasına izin verir. Onlara sorular sorarak çocukların bilgi edinme süreçlerini kolaylaÅŸtırır ve gözlenen deÄŸiÅŸiklikleri anlamalarını saÄŸlar. Öğretmen bu aÅŸamada çocukların yaÅŸayarak öğrenmelerine olanaklar saÄŸlar ve deney sonrasında bir birleri ile bilgileri paylaÅŸmalarına fırsatlar verir. Çocukların arkadaÅŸları ile bilgileri paylaÅŸmaları bilimsel tavır geliÅŸtirmelerinde önemli bir adımdır ve net bir ÅŸekilde bilgilerin açığa çıkmasını saÄŸlar. 3.2. Öğrenilen Bilgilerin DiÄŸer Bilgilerle BütünleÅŸmesi Ä°le Ä°lgili Etkinlikler: Bu etkinlikte öğretmen ön plandadır. ÇocuÄŸun edindiÄŸi bilgi ve kavramları benzer olaylarla genellemeyi ve varılan sonuçların çocuÄŸun yaÅŸantısındaki olaylarla baÄŸlantısını öğretir. ÖrneÄŸin; sıcak ve soÄŸuk kavramından sonra öğretmen çocuklarla sıcak günlerde serinlememiz veya soÄŸuk günlerde ısınmamız için neler yapmamız gerektiÄŸini tartışabilir. Bu ÅŸekilde çocuk öğrendiÄŸi bilgilerle çevresinde denetim kurmaya baÅŸlayarak, çevresel beklentileri ve duyarlılığını arttırır. 3.3. Anlık Etkinlikler: ÇocuÄŸun günlük yaÅŸamda her an karşılaÅŸabileceÄŸi fen ve doÄŸaya iliÅŸkin sorunlar ile bu sorunlara çocukların bulduÄŸu çözüm yollarını kapsar. Bu aÅŸamada öğretmenin duyarlı olması ve çocuklarla birlikteliÄŸi önemli bir konudur. Öğretmenin çocukları iyi gözlemlemesi gereklidir.

4. FEN BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN KONULARI a. Çocuğun çevresindeki nesneler. Nesnelerin boyut, renk, şekil, ölçü gibi özellikleri ve nesneler arasındaki benzerlik ve farklılıklar, nesnelerin sınıflandırılması ve sıralandırılması. b. Duyular ve işlevlerine ilişkin bilgiler. c. Bitki ve hayvanlar gibi diğer canlıların özellikleri, canlı ve cansız varlıklar arasındaki temel farklılıklar. d. Dünyamız ve uzayda oluşan olaylar ve özellikleri. 5. FEN ve DOĞA KÖŞESİ Okulöncesi eğitim kurumlarında bir masa veya köşe fen bilgisi çalışmaları için ayrılmalıdır. Bu köşede çocukların doğadan toplayacakları taş, kabuk, böcek, yaprak, çiçek gibi malzemeler sergilenebilir. Çocuklar topladıkları materyallerle çeşitli koleksiyonlar yaparak, bunları biri birleri ile paylaşabilirler. Ayrıca bu köşede çeşitli baklagiller (fasulye, nohut, mercimek gibi) ve tohumlar (arpa, buğday gibi) da bulunur ve çocuklar konulara göre bunlarla farklı çalışmalar yapabilirler. Bu malzemeler köşede kavanozlarda saklanabilir ve çocuklar istediklerinde büyüteç ile bunları inceleme fırsatı bulabilirler. Köşeye işlenecek konuya bağlı olarak resimli kitaplar, afişler, resim bantları konabilir. Örneğin; hayvanlar ünitesi işlenirken köşenin duvarları çocukların görebileceği yükseklikte hayvan afişleri ile süslenebilir, çocukların incelemeleri için köşeye hayvan ansiklopedileri konabilir. Ayrıca köşede çocukların çevreye olan duyarlılıklarını arttırmak için hava grafikleri, sağlığın önemini anlatmak için, boy ve ağırlık grafikleri bulunabilir. Çocuklar bu yolla havadaki değişiklikleri izleyerek,grafiğe kaydedebilirler.

6. FEN KÖŞESİNDE BULUNMASI GEREKEN MALZEMELER n Çocukların toplayıp biriktirebileceği tohum, yaprak, çiçek, böcek gibi malzemeler. n Terazi n Büyüteç n Ölçme kapları n Ölçme kaşıkları n Termometre n Mıknatıs n Saat n Pusula n Mezura, cetvel n Dürbün n Küre n Elektrikli aletler (el feneri, saç kurutma makinesi, piller, teller, ampuller) n Çeşitli mutfak eşyaları (süzgeç, huni, pipet, plastik kaplar ve kovalar) n Un, tuz, şeker, toz boya, tutkal, mum, tebeşir n Balon, naylon torbalar, tahta çubuklar n Fen ve doğa konusu ile ilgili afişler n Bilim kitapları, slaytlar ve slayt makinesi n Bitki çimlendirme kapları n Fasulye, nohut, mercimek gibi değişik baklagiller ve tohumlar n Evcil hayvanlar ve bunlara ait yuvalar

7.FEN ve DOĞA KÖŞESİNİN ÖNEMİ ve YARARLARI Fen ve doğa köşesi çocukların çevrelerini ve doğayı araştırma ve tanımalarına düşündüklerini açıkça ve rahatlıkla ifade edebilmelerine, sorgulama yoluyla meraklarını tatmin etmelerine fırsatlar sağlaması açısından büyük bir öneme sahiptir. 7.1. Fen ve Doğa Köşesinin Çocuklara Kazandırdıkları 1. Fen ve doğa çalışmaları çocuğun zihinsel, dil, sosyal ve motor gelişimlerine katkıda bulunur. 2. Çocuğun çevreye ve doğaya duyarlılığını arttırarak, yeni olumlu tavır ve tutumlar geliştirmesini sağlar. 3. Çocukların ilgi alanlarını genişleterek, etkili düşünmeyi öğretir ve problem çözme yeteneklerini geliştirir. 4. Çocuklar fen ve doğa köşesinde yaptıkları deneylerle basit sonuçlardan genellemelere gidebilirler. 5. Fen ve doğa köşesindeki çalışmalar uygulamaya yönelik çalışmaları olduğundan öğrenilenler çocuklar için daha kalıcı olur. 6. Fen ve doğa köşesinde çocuk başarısızlık endişesi duymadan düşüncelerini rahatlıkla ortaya koyabildiği için çocukta yaratıcılığın gelişmesi açısından da önemlidir.

8. FEN BÄ°LGÄ°SÄ° ÖĞRETÄ°MÄ°NDE ÖĞRETMENE DÜŞEN GÖREVLER 1. Fen ve doÄŸa etkinliklerini çocuÄŸun geliÅŸim düzeyine uygun seçmelidir. 2. Seçilen deneylerin uygulamalarını önceden yapmalı, kavramların doÄŸruluÄŸunu denetlemeli ve gerekli araç gereçleri eksiksiz olarak hazırlamalıdır. 3. Çocuk bir problemin çözümü için çalışırken öğretmen rehber konumunda olmalı, çocuÄŸu özgür bırakmalı ve deneysel düşünmelerini saÄŸlamak için onları cesaretlendirmelidir. 4. Öğretmen bilimsel bir süreci baÅŸlatabilmek için çocuÄŸu cesaretlendirmeli ve teÅŸvik etmelidir. ÖrneÄŸin; yüzen ve batan cisimlerle ilgili bir deneye baÅŸlamadan önce öğretmen çocukların malzeme (tahta parçası, taÅŸ, tüy, yaprak gibi) bulmaları için onları teÅŸvik edebilir. 5. Öğretmen çocukların ilgisini konuya çekmek ve onları harekete geçirmek için çocuklara çeÅŸitli sorular sormalıdır. Ancak bu sorular cevapları “Evet” veya “Hayır” olacak ÅŸekilde kapalı uçlu sorular olmayıp, onların düşünmelerini ve beyin fırtınası yaÅŸamalarını saÄŸlayacak ÅŸekilde açık uçlu olmalıdır. ÖrneÄŸin; öğretmen “Daha önce hiç kar gördün mü?” yerine “Karın nereden geldiÄŸini düşünüyorsun”, “Sence kar nasıl oluÅŸuyor?” gibi sorular sormalı ve bütün cevapları dinleyerek tartışmalıdır. Bu amaçla öğretmen genellikle sorularında “Niçin, nereden, nasıl, ne zaman” gibi soru kelimeleri kullanmalıdır. 6. Öğretmen çocukların yaratıcılıklarının geliÅŸimi amacıyla, tek bir doÄŸru cevap arama yerine, çocuklardan bütün cevapları beklemeli ve çocukların tümünü fikirlerini söylemeleri için cesaretlendirmelidir.

7. Öğretmen deney esnasında çocukların kendi kendilerine doğru cevabı bulmaları için onlara olanaklar yaratmalı ve onları cesaretlendirmelidir. 8. Öğretmen her an esnek olmalı ve beklenilmeyen bir durum olduğunda hemen konuyu çocukların ilgisini çeken yöne kaydırmalı ve tartışma başlatabilmelidir. Örneğin; bir deney esnasında farklı bir alet çocukların ilgisini çektiğinde olayı geçiştirmeyip, çocuklara bunu açıklamalıdır. 9. Öğretmen çocukların yaşadıkları çevreye duyarlı olmalarını sağlamaları açısından onların ilgilerini çevrelerine odaklayabilmelidir. Bu şekilde çocuk çevresinde olup bitenlerin farkında olacak ve duyarlılık kazanacaktır.

10. Çocukların çevrelerindeki dünyayı araÅŸtırarak, onlar için faydalı ve zararlı ÅŸeyleri fark etmeleri açısından öğretmen yönlendirme yapabilir. ÖrneÄŸin; öğretmen fen etkinliÄŸinde çocuklara hava, su, toprak gibi kaynakların önemini kavratabilir ve bunların hangi durumlarda insan saÄŸlığına zararlı olabileceklerini tartışarak, çocukta erken yaÅŸta çevre duyarlılığı ve saÄŸlığını koruma bilinci oluÅŸturabilir. 11. Fen etkinlikleri bir gösteri olmayıp, çocukların gözlem yapmaları ve soru sorarak keÅŸfetmeleri üzerinde odaklanmalıdır. 12. Öğretmen fen konuları ile çocukların gerçekdışı korkularının üstesinden gelmesine yardımcı olabilir. ÖrneÄŸin; gök gürültüsünden korkan çocuklara, bilimsel yolla bunu açıklayabilir. 13. Deney esnasında öğretmen çocukların sordukları soruları veya merak ettiklere konuları cevaplayarak (veya cevabını tartışarak) konunun ve kavramların yanlış anlaşılmasını engellemelidir. EÄŸer çocuk soru sormuyorsa, öğretmen sorular sorarak çocukların doÄŸru anlayıp anlamadıklarını kontrol edebilir ve yanlış anlamalarını ortadan kaldırabilir. 14. Konu iÅŸlerken çocuklar tarafından öğretmenin cevabını bilmediÄŸi bir soru sorulduÄŸunda, öğretmen içtenlikle bilmediÄŸini belirterek cevabı çocuklarla birlikte tartışmalıdır. EÄŸer öğretmen yalan söyler veya çeliÅŸkili cevaplar verirse, çocuk bunu fark edebilir ve öğretmenine güveni sarsılabilir. 15. Bazı bilimsel kavramların açıklanmasında öğretmen çocuÄŸun günlük yaÅŸantısında kullandığı kelimelerden ve malzemelerden yararlanmalıdır. ÖrneÄŸin; doÄŸudaki bir öğretmen renkleri anlatırken “sarı” ile ilgili örnek vermesi gerektiÄŸinde, “limon” yerine “buÄŸday” örneÄŸi verdiÄŸinde çocuÄŸun yaÅŸantısı ile daha uygun olabilir.Öğretmen böylece konuyu daha kolay açıklayabilir. 16. Öğretmen çocuÄŸun araÅŸtırma ve incelemesi için ona güvenli ve tehlikesiz bir ortam hazırlamalıdır.

9. OKULÖNCESİ EĞİTİMDE FEN BİLGİSİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 9.1.

Deneyler: Bilimde bir gerçeÄŸi göstermek için yapılan denemelere “deney” denir. Bir baÅŸka deyiÅŸle deney, ÅŸartları tarafımızdan hazırlanarak doÄŸa olaylarını tekrar etmektir. Okulöncesi eÄŸitiminde fen çalışmaları içinde deney yönteminin kullanılması, çocukların merak ve araÅŸtırma duygularının geliÅŸtirilmesi, zihinsel yeteneklerini uyarması ve ileri ki okul yaÅŸantısında baÅŸarılı olmaları açısından önemli bir konudur. Okulöncesi eÄŸitimde fen çalışmalarında deneyler yapılmasının amacı bilgilerin gösterilerek çocuÄŸa aktarılması olmayıp, çocuÄŸun fen ve doÄŸa ile ilgili olayları yaparak ve yaÅŸayarak etkili bir ÅŸekilde öğrenmesidir. 9.1.1.

Okulöncesi Çocuklar Açısından Deneyin Önemi ve Yararları 1. Deneyler doğada olup biten olayların küçük çocuklar tarafından daha iyi kavranabilmesi amacıyla yapılır. Bunun için deneylerin çocukların gelişim düzeylerine uygun ve anlayabilecekleri şekilde olmaları gerekmektedir. 2. Deney yaparak olaylar arası bağlantı kuran çocuklar doğaya ve yakın çevrelerine daha fazla duyarlılık kazanabilirler. 3. Deney yöntemi ile dikkat süreleri çok sınırlı olan bu yaş çocukları, farklı uyarıcılar ve nesneler sayesinde dikkatlerini daha uzun bir süre bir konuda toplayabilirler. Çünkü deney ortamı pasif etkinliklere oranla daha hareketli ve daha çekicidir. 4. Deney yaparken çocuklar neden sonuç ilişkisini kurabilirler ve problem çözmeyi öğrenebilirler. 5. Deneyler çocukların büyük ve küçük kas gelişimlerini ve el-göz eşgüdümünü destekleyici etkinliklerdir. 6. Çocuklar deney yaparken birçok yeni kelimeler kazanabilir ve kelime hazineleri gelişebilir. 7. Deney yaparken çocuğun kendisini rahat ifade edebilmesi, başarısızlık endişesi duymadan çalışması, çocukta aldığı sorumluluğu yerine getirme, kurallara uyma, paylaşma ve kendine güven duygularının gelişmesine yardımcı olur. Bütün bunlar dikkate alındığında deney yöntemi çocukların bilişsel, duygusal, psikomotor, dil ve sosyal gelişimleri açısından çok önemlidir. 9.1.2. Deney Seçilirken ve Uygulanırken Göz Önünde Bulundurulması Gereken Konular 1. Deneyler çocukların gelişim düzeylerine uygun olmalı ve onlar için zararlı bir öğe taşımamalıdır. 2. Uzun süreli deneyler çocukların ilgisinin kaybolmasına neden olacağından, sonuçları kısa sürede gözlenebilir deneyler seçilmelidir. 3. Etkili öğrenmeyi sağlamak için çocuklar deneye aktif olarak katılmalıdırlar. 4. Bir günde birden fazla deney yapılmamalıdır. Uzun süreli deneylerde (bitki çimlendirmek gibi) sonucu aldıktan sonra başka bir deneye geçilmelidir. 9.1.3.

Deneyde Öğretmenin Rolü ve Dikkat Etmesi Gereken Konular 1. Öğretmen mutlaka deneyi önceden kendisi denemeli ve sonuçlarını almalıdır. 2. Deney önceden planlanmalı ve öğretmen gerekli tüm malzemeleri önceden hazırlamalıdır. 3. Deney sırasında çocuğun bilmediği veya yeni karşılaştığı bir kavram veya kelime geçtiğinde öğretmen bunu açıklamalı ve mümkün olabildiğince tekrarlayarak pekiştirmelidir. 4. Deney sırasında öğretmen ara sıra çocuklara açık uçlu sorular sorarak, anlayıp anlamadıklarını kontrol etmeli ve yanlış anlamaları önlemelidir. 5. Yapılacak deney ve ünite konusu arasındaki bağ çocuklara açıklanmalıdır. 6. Deney ve uygulamada öğretmen çocuğun kendi kendine keşfetmesi için olanaklar yaratmalı ve çocuğun başarı duygusunu tatmasını sağlamalıdır. 7. Çocukların bildikleri olaylardan yola çıkarak, bilmediklerine geçmeli ve çocukların olaylar arasında bağlantı kurmaları için öğretmen sorular sormalı ve tartışmalıdır. 8. Deney sonucu öğretmen pekiştirmek amacıyla, sınıfça tartışmalı ve çocuklara deneyle ilgili sorular yöneltmelidir. 9. Deneyde öğretmen rehber konumunda olup, çocukların aktif katılımlarını sağlamalıdır. Bu şekilde edinilen bilgiler çocuklar için daha kalıcı olur. 9.1.4.

Deneyde Öğretmenin Karşılaşabileceği Sorunlar 1. Öğretmen her üniteye uygun deney bulamayabilir. 2. Bazı deneyler tüm çabalara rağmen başarısız sonuçlanabilir. Böyle bir durumda öğretmen doğruyu söylemeli ve hatanın nereden kaynaklanabileceğini ilk adımdan başlayarak kontrol etmelidir. 3. Öğretmen kesin sonuç alacağından emin olmadığı deneyleri çocuklarla birlikte yapmamalıdır. 4. Kalabalık bir sınıfta deneyin uygulanması zor olacağından, konuya bağlı olarak küçük gruplarla çalışılabilir. 9.2. Bitki Yetiştirme: Okul öncesi eğitimde hayatımızda önemli yer tutan bitkilerin nasıl yetiştirildikleri, büyümelerini etkileyen faktörler, büyümelerindeki farklılıklar gibi bitkiler hakkındaki bilgileri çocuklara öğretebilmek için fen bilgisi öğretiminde bazı bitkiler yetiştirilebilir ve bu yolla çocuklara bitkilerin de yaşayan canlı varlıklar olduğu kavratılabilir. Bitki yetiştirme çalışmaları çocuklara gözlem yapma, sınıflandırma, ölçme, tanımlama gibi birçok olanaklar sağlamaktadır. Bu amaçla çocuklar sınıfta saksılarda çim, çiçek, fasulye, patates, havuç gibi bazı bitkiler yetiştirebilirler. Bitki yetiştirmek pahalı bir etkinlik olmayıp, bu amaçla öğretmen yoğurt kutusu, süt kutusu, pasta kalıbı, delinen mutfak eşyaları gibi artık malzemeleri kullanabilir. Uygun olduğu durumlarda, bahçede marul, soğan, maydanoz gibi bitkiler yetiştirilerek, çocukların gözleyerek öğrenmeleri sağlanabilir ve ayrıca bunların bakımı ile ilgili sorumluluklar çocuklara verilebilir. Bu şekilde çocuklar bitkilerin yetişmesini ve bakımını daha yakından inceleyebilir ve öğrenmelerinin daha kalıcı olması sağlanabilir. Bitki köşesi için öğretmen çocukların da yardımıyla; n Bitki ve meyvelerin çekirdeklerini biriktirip, çocuklara bunları tanıtabilir ve uygun olanları yetiştirebilir. n Gerek çocukların evden getirecekleri sebze ve meyveler, gerekse çevreden toplanacak bitki ve çiçeklerle, bitki müzesi hazırlanabilir ve çocuklarla bunlar etiketlenebilir. n Öğretmen çocuklarla çevre gezileri yaparak doğal bitki örtüsünü inceleyebilir. 9.2.1. Bitki Yetiştirme Çalışmalarının Amaçları 1. Çeşitli bitkilerin yetiştirilmesi ile çocukların bitkileri tanımalarını sağlamak ve bilgi edinmelerini kolaylaştırmak. 2. Çocukları değişik ilgi alanlarına yöneltmek. 3. Çocukların olay ve nesneler arasında ilişki kurmalarını sağlamak. 4. Çocukların çevrelerini algılamalarına yardımcı olmak ve çevre duyarlılığı kazandırmak. 5. Çocuklar da akıl yürütme yeteneğini geliştirmek. 6. Problem keşfetme ve çözme yeteneğini kazandırmak. 7. Kavram ve dil gelişimlerine yardımcı olmak. 9.2.2.

Bitki Yetiştirme Çalışmalarının Çocuklara Kazandırdıkları 1. Çocuk bitki yetiştirerek, bitkinin yeşermesi için havaya, suya ve ışığa ihtiyaç duyduğunu kavrar. 2. Bazı tohumların yeşermesi ve bitkilerin topraktan çıkması için daha uzun süreye ihtiyaç olduğunu görebilir. Bu yolla farklılık ve benzerlikleri karşılaştırabilir. 3. Doğru sonuçlara ulaşmak için uygun koşulların gerekliliğini kavrayabilir. 9.2.3. Bitki Yetiştirme Çalışmalarında Öğretmenin Rolü 1. Bitki yetiştirme esnasında öğretmenin rolü çocuklara rehberlik etmek, onları gözleyerek desteklemek ve problem çıktığı durumlarda onlara yardım etmektir. 2. Öğretmen mevsim ve çevresel koşulların uygunluğuna göre, sınıf içi veya bahçede çocuklarla bitkiler dikilebilir, çocukların bitkinin yetişmesini gözlemeleri için onları yönlendirebilir ve sorumluluk verebilir. 3. Bitkiler büyürken tohumdan çıkma, ilk yaprak, ilk çiçek, boy uzunluğu gibi özellikler çocuklarla birlikte bir grafik üzerinde kaydedilebilir. Grafik sonuçları çocuklarla incelenerek, farklı yetiştirme koşulları veya farklı bitkiler arasındaki benzerlik ve farklılıklar nedenleri ile tartışılabilir. 4. Bitkiler büyürken çocuklar büyüme şekillerini inceleyebilirler. Örneğin, sarmaşığın tırmanması, bezelye ve fasulyenin sırığa sarılması ve marulun yapraklar halinde büyümesi gibi. 5. Bazı bitkilerin yetiştirilmesinin çok uzun süre aldığı durumlarda, aşama aşama resimleri ve slaytları çekilerek, daha sonra bunlar çocuklarla incelenebilir

Yasemin AktaÅŸ