Hiperaktiflik

Hiperaktif çocuk hiç durmadan koÅŸuÅŸturur, baÅŸladığı iÅŸi birden bırakıp bir baÅŸkasına geçer. Bu özellikleriyle anne – babalar için oldukça yıpratıcıdır ama tedaviyle sakinleÅŸtirilebilir. Hiperaktiflik birtakım ruhsal sorunları olan çocuklarda görülebilecek belirtilerden biridir. Beyin hasarlarıyla, sarayla, otizmle (aşırı içedönüklük) ve çocukluk ÅŸizofrenisiyle de baÄŸlantılı olabilir. Ne var ki, birçok kiÅŸi için hiperaktiflik, öteki zihinsel bozukluklarla baÄŸlantısı olmayan bir aşırı hareketlilik durumudur. Bu, hiperkinetik sendromdur; hiperaktifliÄŸe göre daha enderdir ve çoÄŸunlukla erkek çocuklarda görülür. Hiperaktif çocuk anne ve babasını çok uÄŸraÅŸtırır. Aşırı hareketli olduÄŸu kadar saldırgandır ve baÅŸka çocuklarla iliÅŸki kurmakta güçlük çeker. Yıkıcı olabilir; bir ÅŸeyi yapması önlendiÄŸinde birden öfke nöbetine tutulabilir. Ama hiperaktif çocukların ruh halleri çok çabuk deÄŸiÅŸir; öfke ve saldırganlığı birden hoÅŸnutluk ya da keder izleyebilir. Ä°lgisini bir konu üzerinde yoÄŸunlaÅŸtıramadığından okulda baÅŸarılı olamaz, öğrenmekte güçlük çeker.

Nedenleri Aşırı hareketliliğin nedeni, otizm gibi bir zihinsel bozukluk olabilir; başka belirtilerle birlikte ya da hiperkinetik sendromda olduğu gibi tek başına görülebilir. Hiperaktifliğin nedenleri konusunda görüş ayrılıkları vardır. Organik bir beyin bozukluğuna ya da kalıtsal bir nedene bağlı olduğunu düşünenler vardır. Bazı uzmanlar ise bunun bir aile içi sorunu olduğuna inanmakta ve ailenin tümünü, aile içi ilişkileri gözden geçirip neyin hiperaktifliğe yol açtığını gördükten sonra tedavinin gerçekleştirilebileceğini ileri sürmektedirler.

Belirtiler Hiperaktif çocukların çoÄŸu bebekken de aşırı hareketlidirler ama yürümeye baÅŸladıkları dönemde belirtiler iyice belirginleÅŸir. Anne – babalar çocuktaki sürekli koÅŸuÅŸturma halini bu dönemde fark ederler. Ana belirti, ilgiyi ve dikkati toplayamama (konsantrasyon yetersizliÄŸi) ile dikkat süresinin kısalığıdır. ÇoÄŸunda zekâ ortalaması düşüktür; geç konuÅŸurlar. Yıkıcı olmadıkları zamanlarda sakar ve beceriksizdirler. Ruh hallerindeki deÄŸiÅŸmeler ÅŸaşırtıcı derecede hızlıdır. Hiperaktif çocuk baÅŸka çocuklarla iyi geçinemez. Oyunlara ilgisini sürdüremez ve çok çabuk saldırganlaşır. Okulda da hiperaktifliÄŸi sürer. Okuma – yazma öğrenmesi güçtür ve genellikle kavrama sorunları olur: Sözgelimi saÄŸ – sol ayrımını, biçimler arasındaki iliÅŸkileri çok zor anlar. Anne – babaları en çok üzen, bu çocukların kendi kendilerine zarar verebilmeleridir. Hiperaktif çocuklar düşünmeden birden bire hareket ederler; yani aniden pencereden aÅŸağı atlayabilir ya da caddeye fırlayabilirler. Saldırganlıklarıyla baÅŸka çocuklara zarar verebileceklerinden dikkatle izlenmeleri gerekir. Ailede bir bebek varsa, o da tehlikededir; özellikle anne – babanın ilgisini bebeÄŸe yöneltmesini kıskanan hiperaktif çocuk bebeÄŸi incitebilir. Bir baÅŸka tehlike de anne – babanın günden güne hoÅŸgörülerini yitirmeleri ve aile içi iliÅŸkilerin bozulmasıdır. Oysa hiperaktif çocuÄŸun cezaya deÄŸil, sabır ve sevgiye gereksinimi vardır. Evde kendisine ne kadar güven duygusu verilirse, öteki çocuklar ve okulla ilgili sorunlarının yarattığı toplumsal baskılarla o kadar iyi baÅŸ eder.

Tedavi Hiperaktiflik ilaçla tedavi edilebilmektedir. Bazı vakalarda sakinleÅŸtiriciler iyi sonuç vermektedir. Amfetanin grubu ilaçlar ise, yetiÅŸkinlerde uyarıcı etki yapmalarına karşın bu tür çocuklarda sakinleÅŸtirici olarak kullanılmaktadır. Aynı biçimde, yetiÅŸkinleri uyaran kahve de hiperaktif çocuÄŸu sakinleÅŸtirebilmektedir. Ä°laç tedavisi hekim tarafından sıkı biçimde denetlenerek uygulanır; yan etkiler göz önüne alınarak en iyisi bulununcaya kadar bir dizi ilaç denenebilir. ÇocuÄŸun dikkatini toplama ve sürdürme yeteneÄŸini geliÅŸtirmek için davranış tedavisi uygulanır. Anksiyete varsa, giderilmesi için, çoÄŸu zaman öteki aile bireylerini de kapsayan psikoterapi seansları yapılır. Anne – babalar bir uzmandan, hiperaktif çocuklarına nasıl davranmaları gerektiÄŸini öğrenmelidirler. Çocukların çoÄŸu oldukça hareketli oldukları ve bu yüzden anne – babalarını yordukları bir dönem geçirirler. Bu durum hiperaktiflikle karıştırılmamalıdır. Hiperaktiflik genellikle bebeklikte baÅŸlar ve dikkat toplayamama gibi baÅŸka belirtilerle birlikte seyreder. Hiperaktif çocuk büyüdükçe sakinleÅŸir ve çoÄŸunlukla aşırı hareketliliÄŸi ergenlik çağında sona erer. Ama bu dönemde de aşırı hareketliliÄŸin yerini, hareketsizlik ve uyuÅŸukluk alabilir. Bu kez de canlılık kazanmaları için yardım görmeleri gerekir. ArkadaÅŸlık edememe, toplumdışı kalma ve öğrenme güçlüğü varlığını sürdürür ve özel eÄŸitim gerekebilir. Birçok anne – baba çocuÄŸun aşırı hareketliliÄŸi bitince rahatlar ve sorunlarının bittiÄŸini sanır. Oysa çocuÄŸun sorunları sürmekte ve anne – babanın yardımı gerekmektedir.