Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
Hiperaktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
Hiperaktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
Hiperaktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
Hiperaktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
Hiperaktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
Hiperaktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
Hiperaktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
raktivite Tanımı
{loadposition header}
Aşırı hareketli çocuklara tıp dilinde “hiperaktif çocuk” denir. Yuvada; yuvaya gitmediyse ilköğretim birinci sınıfta tespit edilir. Aşırı hareketlidirler, yerlerinde oturamazlar, sürekli kıpır kıpırdırlar. Halk arasında “eli dursa ayağı durmuyor” şeklinde ifade edilir. Bu çocuklarda sıkça görülen;
1. Yoğunlaşamama
2. Unutkanlık, dalgınlık
3. Dürtüsellik
4. Uslu duramama
5. Hareket etme
6. Sözü kesme
7. Saldırgan davranışlar
Dikkat eksikliği de varsa;
1. Derse hemen başlayamazlar
2. Zamanında bitiremezler
3. Arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorlanırlar
4. Oyunlarda zorlanırlar
5. Bir konudan diğerine geçerken zorlanırlar. Örneğin; matematikten Türkçeye geçerken zorlanırlar.
6. Arkadaşlarına hemen uyum sağlayamazlar. Ya hemen vazgeçerler ya da kavga ederler.
Hiperaktif Çocukların Özellikleri
– Çocuk çok hareketlidir.
– Yerinde duramaz.
– Söz dinlemez.
– Çok hırçındır.
– Zarar verici olabilir.
– Kurallara uymakta zorlanır.
– Kendini ve davranışlarını kontrol edemez.
– Sürekli olarak bir yerlerini sağa sola çarpar.
– Yemek yerken çoğunlukla üzerine döker.
– Sık sık ufak ev kazaları yaşar.
– Pek çok yerde “yaramaz” diye adı çıkar.
– İşlemediği suçlar da üzerine kalabilir.
– Her şeyi mutlaka ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Arkadaşlarıyla uyumlu oynama süresi sınırlıdır.
– Yuvaya gittiğinde diğer çocuklardan farklı yönleri olduğu fark edilir.
– İlkokula başladığında zeki olmasına rağmen zorlanır.
– Harfleri ve sayıları karıştırır.
– Harfleri ve sayıları ters yazar ve okur.
– Ödevlerini kaydetmeyi beceremez.
– Ödevlerini yanlış anlar ve yanlış yapar.
– Ödevlerini yaptığı halde evde unutur.
– Okulda eşyaları bırakır ya da unutur.
– Öğretmenleri ondan şikayetçi olur.
– Serviste arkadaşlarını rahatsız ettiği için sık sık şikayetler gelir.
Bu özelliklerden 10 tanesi çocuk için geçerliyse psikoloğa başvurmak gerekir.
Hiperaktif Çocukların Olumsuz Özellikleri
1. Dalgın, dikkatsiz, unutkan, sakar ve kazalara açıktır.
2. Algılama güçlükleri yaşarlar.
Bilgi beyine 5 duyunun tümünü kullanarak gelir. Öğrenmede önemli olanlar: görsel ve
işitsel duyulardır.
Görsel algılama güçlüğü görsel bilgileri karıştırmasına sebep olabilir. “c” yerine “e”, “b” yerine “d”, “m” yerine “n”, “b” yerine “p” gibi… Görsel motor problemleri olan çocuk top yakalama ya da fırlatmada, bulmaca çözmede, ip atlamada, çekiç ve çivi kullanma da sorun yaşar.
“Figür yerleştirme” problemi olabilir: okurken kelime ve satırları atlayabilir.
Derinliği yanlış değerlendirebilir; bu yüzden eşyalara çarpabilir, sandalyeden
düşebilir.
İşitsel algılama güçlüğü: hafif ses farklılıklarını ayırt etmede güçlük yaşayabilir. Örneğin; başka çocukların oyun oynadığı odada tv izliyorsa, sizin ona: “ Buraya gel ve sofrayı kur” dediğinizi duymayabilir. Bunun nedeni sizin sesinizi (figür) diğer seslerden (fon) ayırt edememesidir. Böylece sizi dinlemiyormuş gibi görünür.
Bütünleme güçlükleri, soyutlama ve organize etme güçlükleri yaşayabilirler. Sıralama güçlükleri yaşayabilirler; anlatılan bir hikayeyi tekrar anlatması istendiğinde olayların sırasını karıştırabilir; “23” ü “32” diye yazabilir. Örneğin; 12 ayı ezberler sayar ama “Eylülden sonra hangi ay gelir?” sorusuna cevap veremeyebilir.
Hafıza güçlükleri yaşayabilir; bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçirmede sorun yaşayabilirler. Uzun süreli hafızada sorun yoktur. 3 yıl önceki olayı detaylı şekilde aktarır. Ancak öğretmenin istediği ödevi ertesi gün tamamıyla unutabilir. Normal çocuk 3-5 kerede öğrenirken o 10 kerede öğrenir.
Tüm bu güçlüklerden ötürü yazma ve okumada faklılıklar gösterirler. Önlerine konan bir metni farklı, eksik, fazla ya da yanlış okuyabilirler.
3. Dağınık ve düzensizdirler. 17. Sınırları çizemeler.
4. Kullandıkları eşyanın yerini sık sık unuturlar. 18. Öncelikleri ayarlayamazlar.
5. Acelecidirler. 19. Sürekliliği sağlayamazlar.
6. Heyecanlıdırlar. 20. Mükemmeliyetçidirler.
7. Sabırsızdırlar. 21. Kıskançtırlar, kardeşlerini kıs-
8. Çabuk olumsuz tavır takınırlar. kanırlar.
9. Çabuk sinirlenirler. 22. Kontrol güçlüğü yaşarlar.
10. İnatçıdırlar. 23. İletişim bozukluğu yaşarlar.
11. Takılıp kalırlar. 24. Çabuk karar değiştirirler.
12. Israrcıdırlar 25. Çok duyarlı, hassas ve roman-
13. İddiacıdırlar. dirler.
14. Abartılıdırlar. 26. Utangaçtırlar.
15. Meraklıdırlar.
16. Zamanı iyi kullanamazlar.
Hiperaktif Çocuklarda Yapılması Gerekenler
Hiperaktif çocukla başarılı bir iletişim kurabilmek için:
Cezadan önce ödül yöntemi kullanılmalı, o davranışı tesadüfen bile yapmış olsa.
Açık, net ve kısa konuşulmalı. Tatlı-sert olunmalı. Kurallar kesin, kararlı ve değişmez
olmalı.
Özellikle duygu düzeni konusunda istikrarlı olunmalı. Akşamları kaçta yatacağı kesin bir dille ifade edilmeli. Eğer esneme olacaksa nedeni ve ne kadar olacağı belirtilmeli. Kurallar yazılı olarak oluşturulmalı ve odasına asılmalı. Günlük program haline getirilmeli. Bazen sözleşme haline getirilerek karşılıklı imzalanabilir.
Çocuk düzene uymazsa;
– Hareketliliği artar.
– Sinir ve Hırçınlık artar.
– Sakarlık ve kazalara açıklık artar.
– İştahsızlık oluşur.
– Gelişimi olumsuz etkilenebilir, boy uzaması azalabilir.
Kısaca;
– Açıklayıcı kısa ve öz olun
– 2 seçenek sunun.
– Doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin.
– Zaman yönetimini öğretin.
– Kıyaslama yapmayın.
– Yasaklar koymayın. ( örn.; “ Sen zayıf aldın sinemaya gitmiyorsun.” )
Hiperaktivite ve Dikkat Dağınıklığı Olan Çocuklarda Okul Başarısı İçi
Yapılması Gerekenler:
Dış ortamın düzenlenmesi:
– Hep aynı odada çalışılmalı, o masada sadece ders çalışılmalı.
– Televizyon ve müzik kapatılmalı.
– Oda sade olmalı; çocuğun bakış açısına giren resim, obje, süs eşyası vb.
kaldırılmalı.
– Yüzü duvara dönük olmalı, oda aydınlatılmış olmalı.
– Kütüphane varsa üstüne beyaz çarşaf örtülmeli.
– Dersler bölünüp planlamalı. 10 dk. mat., 10 dk. türkçe, 10 dk. hayat bilgisi.
Zorlanıyorsa araya basit, dinlendirici dersler ( müzik, resim vb.) serpiştirilebilir.
Ders çalışırken;
– Sabit zaman-sabit yer yöntemi: Hep aynı yerde hep aynı saatte çalıştırılmalı.
– Hemen şimdi yöntemi (sıcağı sıcağına): Çocuk okuldan derse ısınmış olarak gelir.
Hemen derse başlarsanız daha hızlı ve kolay adapte olur. Bu yüzden ders çalışma ve ödev yapma okuldan gelir gelmez hemen halledilmelidir.
– Dikkat yoğunluğu saptama yöntemi: Dikkat sabah saatlerinde yoğundur. Bu
yoğunluk öğlene doğru azalır. Akşam azalma doruk noktasındadır. Saat 21:30’dan itibaren dikkat biter.
– Kısa çalışma-kısa ara yöntemi: Kısa çalışma: 15-20 dk. Ara süresi: 2-3 dk.
televizyon seyretme, bilgisayar oynama aralarda olmamalıdır.
– Küçük parçalara ayırarak çalışma yöntemi: örneğin; 2 sayfalık bir oku-anlat ya da yazı çalışması varsa; bir parça 4-5 paragrafa ayrılarak çalıştırılır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her 20 çocuktan 1’inde görülür. 3 kolu
vardır:
1. Dikkatsizlik
2. Hiperaktivite
3. Dürtüsellik : Başkalarının sözünü keser, araya girer, sırasını bekleme zorluğu
vardır.
Tedavide davranışsal yaklaşımın yanı sıra ilaç tedavisi (metilfenidat tıbbi tedavisi) uygulanır. Bu kriterlerle 7 yaşından önce ortaya çıkmış olması ve 6 aydan fazla sürmesi şarttır. DEHB için metilfenidatın etkisi 30-45 dk ile başlar, 1,5-2,5 saatte maksimuma ulaşır. 4 saatte biter.
DEHB genetiktir. Bu bozukluğu olan çocukların %10 ile %35’inin birinci derecede akrabasında aynı bozukluk vardır.
Ergenlikte devam edebilir. Dürtüsellikten dolayı erken yaşta madde kullanımı, alkol/sigara bağımlılığı, istenmeyen gebelikler, araba kazaları görülebilir. Erişkinlikte ani kararla evlenmeler/boşanmalar, kaybedilen işler, kazalar, borçlar, çocuklara fiziksel şiddet görülebilir.
Yaşam boyu “sebatsızlık” problemi, sosyal izolasyon, öfke ve agresyon, yalnızlık, dışlanma ve alay edilme görülür.
TESTLER
Çocuklara Yönelik Testler
1. Çocuğum hiperaktif mi?
Bu test 2-6 yaş arası çocuklar için geçerlidir. Burada yazılan özellikler genel özelliklerdir. Bu konuda kararı bir psikolog vermelidir.
– Her şeyi ellemek, tutmak, eline almak ister.
– Dur, yapma, gitme gibi emirlere uymak istemez.
– Yemek yerken üstüne döker.
– Oturduğu yerde kıpırdar.
– Elini ağzına sokar veya tırnak yer.
– Elini veya ayağını sallar veya hareket ettirir.
– Uykuya götürmek istediğinizde itiraz eder. Uyumak istemez
– Yuvaya gitmek istemez.
– Yuvaya ilk birkaç gün gider sonra vazgeçer.
– Sürekli ayağa kalkar veya yürümek ister.
– Evdeyken dışarı çıkarılmak gezmeye götürülmek ister.
– İnsanların onunla ilgilenmelerinden çok hoşlaır.
– İnatlaşır. Yapma denileni yapmak ister.
– İstedikleri olmazsa tutturur.
– Sık düşer.
– Sık sık ev kazalarında yaralanır.
– Gördüğü her şeyin içine bakmak ister.
– Oyuncakların nasıl çalıştığını merak eder. İçine bakmak ister. Onları kırar veya
çalışamaz hale getirir.
– Çok hızlı veya yüksek sesle konuşur. Uyarıldığında bazen hemen düzelir. Ama
kısa zaman içinde unutur ve yine aynı şekilde davranışa devam eder.
Yukarıda saydığımız şıklardan 10 tanesi çocuğunuzda görülen davranışlardansa bu konuda bir uzmandan bilgi almalısınız.
2. Çocuğunuz yuvada zorlanacak mı?
Çocuğunuzu yuvaya götürmeden bu testi yapın. Bu testte yer alan 15 sorudan 7’sine
evet cevabı veriyorsanız çocuğunuz için ideal yuva seçimi için bir psikologla görüşmenizin iyi olacağını düşünüyoruz.
– Çocuğunuz hareketliyse
– Çocuğunuz soru soruyorsa
– Çocuğunuz her şeyi ellemek, eline almak, açmak, bakmak istiyorsa
– Çocuğunuzda inatçılık varsa
– Çocuğunuzun hayal gücü çok geniş ve zenginse
– Eşyaları, giysileri ve oyuncakları paylaşmak istemiyorsa
– Oyunda kaybetmeyi kabullenmek istemiyorsa
– Evde duygusal sorunlar yaşıyorsa
– Evliliğinizde ayrılma kararı aldıysanız
– Eve yeni bir kardeş gelecekse
– Ev taşımak veya iş değişikliği gibi hayatınızda önemli bir değişiklik olacaksa
– Çocuğunuza daha önce anneanne ve büyükanne bakıyorsa
– Yemek sorunları yaşıyorsanız
– Yeniden evlilik zamanı ile yuvaya başlama eş zamana denk geldi ise
– Siz çocuğunuzdan daha önce hiç ayrılmamışsanız veya siz bu ayrılığa hazır
değilseniz
3. Çocuğunuzda dikkat dağınıklığı var mı?
Bu test 7-12 yaşları arasındaki çocuklar için geçerlidir. Bu testi anneler yaparak
çocuklarında dikkat dağınıklığı olup olmadığı konusunda bir uzman psikoloğa danışmalıyım fikrine varabilirler. Kesin kararı psikolog verecektir. Burada amaç ailelere yol gösterici olmaktır.
Aşağıdaki 30 durumdan 15’i çocuğunuz için geçerli ise bir psikologla konuşabilirsiniz.
– Çocuğunuz sürahiden bardağa su dökerken mutlaka yere su döker veya suyu
taşırır.
– Her şeyi sorar.
– Sorduğu soruları tekrar tekrar sorar.
– İsimleri aklında tutamaz. Arkadaşlarının, öğretmenlerinin adını unutur.
– Telefon, adres gibi şeyleri çabuk unutur.
– Akrabalarının isimlerini aklında tutamaz.
– Ezberde zorlanır.
– Çarpım tablosunu ezberleyemez. Ya da ezberler ama kısa süre sonra unutur.
– Saati zor öğrenir.
– Sağ sol elini zor öğrenir.
– Dersleri ezberlerken çok zorlanır.
– Derslerde maddeleri ezberlemekte zorlanır veya çabuk unutur.
– Birden fazla şey alması istenirse ya karıştırır ya da unutur. Örneğin; peynir,
yumurta, zeytin denirse bunları aklında tutamaz. Yazıp eline vermek gerekmektedir.
– Sınıfta gürültü varsa öğrenemez. Yazılı imtihanda ortamda ses varsa konuyu
bildiği halde performansı düşer.
– Tahtaya kalkmakta çok heyecanlanır. Hatta bildiğini bile unutur.
– Toplama yaparken ilave 1’leri unutur.
– Çıkartma yaparken yarısı toplama yarısı çıkartma biçiminde yapar.
– Çarpmalarda hep elde 1’leri hesaba katmayı unutur.
4. Çocuğunuz okulda zorlanacak mı?
Bu bir ankettir. Anne babalara yardımcı olmak için bir çalışmadır. Bu ankette yer alan
16 sorunun 7’si çocuğunuz için geçerli ise bir psikologdan yardım almalısınız.
– Çocuğunuz yerinde durmakta zorlanıyor.
– Bir yerde uzun süre kalamıyor. Hep gezmek, dolaşmak istiyor.
– Yüksek sesle konuşuyor.
– Çok hızlı konuşuyor.
– Hep en önce kendisine bakılsın istiyor.
– En cici çocuk kendisi olsun istiyor.
– En mükemmel olmak istiyor. En iyi olmak istiyor.
– Oyunda hiç kaybetmek istemiyor. Kaybetmeye katlanamıyor.
– Yazdığı yazının çok güzel olmasını istiyor. Çirkin yazmaya katlanamıyor.
– Kendi yazdığı yazıyı kendisi okuyamıyor.
– Arkadaşlarının ona niye küstüklerini anlayamıyor.
– Bazen bir şeye takılıyor. O olmazsa olmaz diye tutturuyor.
– Eşyalarını kaybediyor veya unutuyor.
– Kendini kontrol etmekte zorlanıyor.
– Notaları öğrenmekte veya çarpım tablosunu öğrenmekte zorlanıyor.
Gençlere Yönelik Testler
1.Gençte dikkat dağınıklığı varsa
Aşağıdaki 14 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız bir psikologla görüşmenizi öneririz. Mümkünse önce siz danışın sonra gerekiyorsa birlikte de gidebilirsiniz.
1. Ders çalışmasına rağmen zayıf not alıyorsa
2. Yazılı sınavlarda zorlanıyorsa
3. Sözlü sınavlarda çok zorlanıyorsa
4. Dersi günü gününe tekrar etmiyor veya çalışmıyorsa
5. Arkadaşlarıyla sorunlar yaşıyorsa
6. Ezber isteyen derslerde çok zorlanıyorsa
7. Matematikte zorlanıyorsa
8. Fen derslerinde zorlanıyorsa
9. Edebiyat, sosyal, tarih, coğrafya gibi derslerde zorlanıyorsa
10. Çok çalışmasına rağmen çalıştığının karşılığını alamıyorsa
11. Öğretmeni hep ben senden daha iyi not bekliyordum diyorsa
12. Öğretmeni bu çocuğun zekası var. Çok zeki bu not ona hiç yakışmıyor diyorsa
13. Derslerini çalışırken radyo tv’yi de birlikte devreye sokmak istiyorsa
14. Ödevleri ve yazılı olacağı günleri unutuyor veya sık sık karıştırıyorsa
2. Gençlerde hiperaktivite var mı?
Aşağıdaki 15 sorudan 7 tanesine evet diyorsanız, öncelikle bir psikoloğa danışmak
doğru olacaktır.
15. Elini kolunu, ayağını sallıyorsa
16. Yemeğini elde atıştırmayı tercih ediyorsa
17. Müziği veya tv’nin sesini yüksek açıyorsa
18. Kendi odasında çalışmayıp salonda çalışıyorsa
19. Ders çalışmaya bir türlü başlayamıyorsa
20. Önemli bir imtihanı olduğu zaman gereksi şeylerle vakit geçirebiliyorsa
21. Size veya kardeşlerine kızdığında çok ağır, sert, söylenmemesi gereken sözler söylüyorsa
22. Bana su getir diye kendi dışındaki kişilere emirler yağdırıyorsa
23. Kendi odası dağınık, dolapları genelde karışık halde ise
24. Eşyalarını bulmakta zorlanıyorsa
25. Kardeşleriyle veya kardeşiyle sürekli olarak tartışıyorsa
26. Başkalarına kendinden fazla vakit ayırıyorsa
27. Vaktini hep dışarıda geçiriyorsa
28. Onu sürekli arkadaşları arıyorsa
29. Cep telefonu ve ev telefonunu çok fazla kullanıyorsa
30. Ödevlerini ya yapmayı unutuyor ya da yaptığı halde götürmeyi unutuyorsa
DEHS TANISI KONMUŞ LİSE ÖĞRENCİLERİNDEN ÖĞRETMENLERİNE..
1. Dikkat çekmeye, ukalalık etmeye ya da küstah olmaya çalışmıyorum, gerçekten bir
sürü şeyi unutuyorum, her şeyi her zaman hatırlayamıyorum. Rivayete göre, eğer önemli bir şeyse hatırlarmışım, ama adı üstünde rivayet…
2. Ben aptal değilim!.
3. Çoğu zaman gerçekten ödevimi yapıyorum ama benim için kağıt kaybetmek, evde
unutmak ya da ödevi gerekli olduğu zamanda arayıp bulamamak çok olağan şeyler. Ödevlerimi bir deftere yapmak sanki kaybetmemi önlermiş gibi geliyor, çünkü; tek tek kağıt toparlamak daha güç. ( Bir keresinde annem ödevimi ben okula gittikten sonra ekmek kutusunda bulmuş)
4. Eğer aynı soruyu bir daha sorarsam ya da gereğinden fazla soru sorarsam bunun
nedeni küstahlık değil. Anlamaya, toparlamaya ve neler söylediğinizi hatırlamaya çalışıyorum. Lütfen sabır gösterin ve yardımcı olun.
5. Başarmak istiyorum. Okul başarısı için öyle çok uğraşıyorum ki… Tek istediğim
sınıfımı geçmek
6. DEHS bir özür değil.DEHS gerçekten var ve düşünce yeteneğimi etkiliyor. Ben de
“normal” olmak ve öğrendiklerimi hatırlamak istiyorum.
7. Başarılı olabilmek için yardımınıza ihtiyacım var. Başkasından yardım istemek
benim için kolay değil, o zaman kendimi aptal gibi hissettiğim zamanlar oluyor. Lütfen bana karşı sabırlı davranın ve yardım teklif edin.
8. Uygunsuz davranışlarım olursa lütfen bunları benimle baş başa özel olarak
konuşun. Lütfen beni utandırmayın, aşağılamayın ya da hatalarımı sınıfa söylemeyin.
9. Detaylı bir planla, benden ne beklediğinizi bilerek daha başarılı olabilirim. Eğer
elinizde olmayan nedenlerden dolayı planda değişiklik yaparsanız lütfen uyum sağlayabilmem için bana şans tanıyın. Benim değişikliklere uyum sağlamam diğer çocuklardan daha fazla uzun sürer. Düzen ve rehberlik bana bu konuda çok yardımcı olacaktır.
10. “Özel davranılmasından” hoşlanmıyorum. Lütfen bana böyle davranmayın ve
DEHS söz konusu edilmeden başarılı olabilmem için bana yardımcı olun.
11. Lütfen DEHS konusunda kaynaklara başvurun. Böylece bizlerin nasıl
öğrenebileceğini ve bizi yönlendirmek için neler yapabileceğinizi görebilirsiniz.
12. Benim duyguları, ihtiyaçları ve amaçları olan bir brey olduğumu unutmayınız.
Sizinkiler sizin için ne kadar önemliyse benimkiler de benim için o kadar önemli….
gönderiliyor...
Yorum yazabilmek için oturum açmanız gerekir.